Trends & ontwikkelingen

Zowel op het scherm als achter de schermen blijft de representatie en de positie van vrouwen in de Nederlandse film- en av-sector achter bij die van mannen, zo blijkt onder meer uit het begin dit jaar gepubliceerde sectoronderzoek ‘Beter is nog niet goed’. Waarom is het probleem zo hardnekkig en waar ligt de oplossing? Mirjam Groen sprak met actrice Jacqueline Blom, regisseur en scenarist Corien van der Zwaag, beide initiatiefnemers van Point of VieW, een platform dat ‘bouwt aan gelijkwaardige vertegenwoordiging van vrouwen en het vrouwelijke perspectief in de Nederlandse kunst en cultuur’, en met Esther Schmidt van Vrouwen in Beeld, een stichting die de positie en zichtbaarheid van vrouwen in de film- en audiovisuele sector versterken. Samen met de Universiteit Utrecht heeft Vrouwen in Beeld het onderzoek ‘Beter is nog niet goed’ uitgevoerd.

Hoe veranderde #MeToo de Nederlandse filmindustrie de afgelopen vijf jaar? Sabeth Snijders sprak met Marina Wijn en Susanne Groen, castingdirectors, en met Sytske van der Ster, actrice en bestuurslid bij acteursbelangenvereniging ACT, en actrice en schrijfster Maryam Hassouni. O.m. over de vraag of extra vertrouwenspersonen en meldpunten verschil maken en of er nog winst te behalen is als het gaat om grensoverschrijdend gedrag op en rond de set.

De verkoop van kunstwerken van Afrikaanse makers is enorm populair. Nog niet eerder waren er internationaal zoveel veilingen met werk van hen. In 2021 steeg de verkoop van Afrikaanse kunst met maar liefst 44 procent. Dat blijkt uit het Modern and Contemporary African Artist Market Report 2016-2021 van het onderzoeksbureau ArtTactic. Wat is de reden daarvoor? „Kunst bungelt wat achter de maatschappelijke ontwikkelingen aan. De kunstmarkt volgt de maatschappelijke ontwikkeling en de focus ligt nu op kunstenaars van kleur”, zegt Arno Verkade, Managing Director Christie’s in Duitsland en Nederland. Tien jaar geleden was dat met Chinese kunstenaars het geval, nu met die van het Afrikaanse continent. „Verzamelaars gaan altijd met een trend mee, dat zag je ook bij Cobra, en in de zeventiende eeuw ook al.” Jean-Paul Engelen, veilinghuis Phillips , zegt ook dat de trend op de China-trend lijkt, maar ziet ook verschillen. „Het grote verschil is dat we nu terugkijken. Musea vragen zich af: wat hebben we gemist, welke kunstenaars hebben we over het hoofd gezien. Door nu ook oog te hebben voor kunstenaars van zo’n vijftig of zestig jaar geleden, verandert de canon. Dat is echt een verschil met de China-trend van een paar jaar geleden, toen werd er zoals vaak bij trends alleen gekeken naar wat er nu op dit moment toe doet.” Beiden zien ook dat sociale media een belangrijke rol spelen in de aandacht. Volgens Verkade kijkt een verzamelaar nu niet meer naar welke academie een kunstenaar is gegaan, of door welke galerie hij wordt vertegenwoordigd: „Jongere en met name Chinese verzamelaars bewandelen niet meer standaard het pad van eerst alle tentoonstellingen bekijken en catalogussen lezen, maar ze schaffen meteen aan.” Volgens Engelen wordt sinds de pandemie nu meer dan de helft van de kunst online verkocht. Volgens galerist Ron Mandos nemen de prijzen zo enorm toe, omdat er meer kennis van Afrikaanse kustenaars is gekomen door de Black Lives Matterbeweging. Op kunstbeurzen worden hogere bedragen gevraagd voor Afrikaanse kunstenaars, maar die gaan toch nog steeds naar de gevestigde namen, stelt de Nigeriaanse kunstenaar Sokari Douglas Camp vast. En ondanks meer aandacht in galeries en musea is volgens haar kunst van zwarte kunstenaars nog altijd minder waard dan dat van witte kunstenaars.

Met zijn kunst plaatst Salim Bayri plaatst sociale en politieke onderwerpen vaak in een absurdistisch daglicht. Hij is de winnaar van de veertiende Volkskrant Beeldende Kunst Prijs. De kunstenaar laat de kijker ‘in verbazing en verwondering’ achter, aldus de jury. ‘Voor zijn kunst moet je je best doen.’ Het werk van Bayri is uiteenlopend: van 3D-animaties en virtualrealityfilms tot een sculptuur van kurk, zeep of klei. De Volkskrant Beeldende Kunst Prijs bedraagt 10.000 euro en is bedoeld voor talent tot en met 35 jaar. De andere genomineerden waren Minne Kersten, Bruin Parry en Agnes Waruguru. Kandidaten worden voorgedragen door kenners uit de Nederlandse kunstwereld. Schrijver Abdelkader Benali droeg Salim Bayri voor. ‘Er is veel druk op jonge kunstenaars om kunst te maken die behaagt, binnen instituties of commercieel’, aldus Benali. ‘Salim stelt het ontregelende centraal, dat moeten we koesteren.’

Kunsten ’92 en Platform ACCT hebben de afgelopen maanden het ‘Fair Practice Lab’ ontwikkeld. Met het Lab kan iedere organisatie zelf een op maat gemaakte visie op fair practice uitwerken. Het pakket bestaat uit onder andere een doeboek en een zelf-gefaciliteerde workshop, en is tot stand gekomen in samenwerking met Ink social design studio. Het resultaat is een concrete visie, strategie en een plan van aanpak. Deze kunnen worden gedeeld met verschillende stakeholders, en ook worden gebruikt in bijvoorbeeld subsidieaanvragen. Begin 2023 start Kunsten ’92 een programma met gemeente Groningen en de provincie Groningen. Aan dit Fair Practice Lab zullen 55 organisaties deelnemen. Bij de plenaire afsluiting van dit traject bespreken de organisaties met elkaar hoe hun workshops zijn verlopen en kunnen zij ideeën en tips uitwisselen. Een volgende stap is de mogelijkheid om de resultaten van het Lab op een online platform te plaatsen. Op die manier wordt inspiratie, ervaring en kennis gedeeld binnen de cultuursector. Bovendien kunnen de resultaten van de workshop ook een ondersteuning vormen voor een constructief en duurzaam gesprek tussen organisaties en subsidieverstrekkers. Nu weten beide partijen wat de doelen zijn en kan er naar een eerlijke toekomst worden gewerkt. In de Meerjarenbrief 2023 – 2025 stelt staatssecretaris Gunay Uslu dat de inkomenspositie van werkenden in de culturele sector zwak is en zij ziet de uitvoering van de Fair Practice Code en in het bijzonder eerlijke beloning, als een sleutel voor een reeks van problemen. Uslu stelt daar geld voor beschikbaar. Kunsten ’92 werkt als ‘hoeder’ van de Fair Practice Code nauw samen met Platform ACCT om de code te implementeren in de culturele en creatieve sector. Naast extra middelen van de overheid, vraagt fair practice ook beweging vanuit de sector zelf. Voor organisaties lijkt de Fair Practice Code een groot, onhaalbaar doel. Waar moet je beginnen? De toepassing blijkt naast het werken met cao’s, beloningsrichtlijnen en sociale en fiscale wetgeving vooral ook maatwerk te zijn en vraagt bij iedere organisatie weer om andere acties. Een organisatie die een eigen visie op fair practice en een toegepast implementatieplan onder de arm heeft, is in staat de Fair Practice Code concreet toepasbaar te maken en daarmee een voorbeeld te zijn voor anderen. Kunsten ’92 heeft in 2022 een eerste pilot gedaan met de gemeente Utrecht en met hen een programma ontwikkeld voor alle meerjarig gesubsidieerde instellingen in Utrecht. Het doel was om met elkaar te verkennen hoe de code wordt toegepast en welke drempels organisaties nog ervaren. Het programma bestond uit kennisoverdracht, gesprek en discussie, intervisie en werksessies op organisatieniveau. Het resultaat is een Utrechtse agenda voor verdere toepassing voor zowel de sector als voor de gemeente.

In 2021 werd per werknemersbaan gemiddeld 5 250 euro uitgekeerd aan bijzondere beloningen, zoals vakantiegeld, eindejaarsuitkeringen en winstuitkeringen. Dat is 5,6 procent meer dan in 2020. Vooral in de bedrijfstakken informatie en communicatie, financiële dienstverlening, industrie en specialistische zakelijke diensten lagen de bedragen hoger. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het CBS. Uit de cijfers blijkt dat het jaarloon over alle bedrijfstakken in 2021 gemiddeld met 2,5 procent omhoog ging, naar 33 130 euro. De stijging was naar verhouding het grootst in de cultuur, sport en recreatie, waar de jaarlonen met 4,3 procent stegen naar 24 280 euro.

Of het nou in een garage is, in een wijk of op straat: kunst kan overal. Ook in Noord-Brabant maken kunstenaars gebruik van de ruimte in hun werk. Vloeistof doet dat met dans, Paleis voor Volksvlijt met theater en Pop Up Cinema met film. Marel van Andel sprak met artistiek directeur van Vloeistof, Anja Reinhardt, artistiek leider Vincent van den Elshout van theatergezelschap Paleis voor Volksvlijt, en Maureen Prins, oprichter van Pop Up Cinema en Solar Cinema, een mobiele bioscoop op zonne-energie.

In de aflevering #2 van de podcast Hub! van dit seizoen gaan filmmaker Justus van den Elsen en productontwerper Jana Flohr met elkaar in gesprek. In deze podcast over TalentHub Brabant gaan makers van verschillende kunstdisciplines met elkaar in gesprek over hun werk en hun drijfveren. Ze vertellen wat het talentontwikkelingstraject hen heeft gebracht en delen tips en tricks voor andere makers. Flohr maak deel uit van de TalentHub Design to Market en Van den Elzen deed mee aan Next, de TalentHub voor film en av. Openhartig vertellen ze over de soms lastige afwegingen om te kunnen maken wat je wilt maken en over het spanningsveld tussen commercie en artistieke vrijheid.

Een kunstroute met twaalf sokkels moet volgend jaar gaan zorgen voor een aantrekkelijke verbinding tussen de Noordkade en het centrum van Veghel. De centrumondernemers, Noordkade en Kunststichting Meierijstad gebruiken hiermee de openbare ruimte als permanente expositieruimte. De route ‘1000 meter kunst’ is een kilometer lang; de bedoeling is dat als je bij de ene sokkel staat, je de volgende al kunt zien. Kunst verbindt sowieso al, vindt centrummanager Dirk Lammers, en de route verbindt ook nog eens het centrum met de Noordkade. Gemikt wordt op twee à drie wisselende exposities per jaar. Dat kan gaan om werk van één kunstenaar of om verschillende regionale of landelijke kunstenaars die ieder een aantal sokkels vullen. De sokkels zijn speciaal ontworpen en hebben een robuust uiterlijk met beton en roestig ijzer, als knipoog naar het industriële karakter van de Noordkade. ,We zijn nog zoekende hoe we de kunstwerken moeten bevestigen en we testen hoe hufterproof het is”, vertelt Lammers. ,,Nu al weten we dat er verstelbare pootjes onder moeten komen, om de sokkels waterpas te kunnen stellen.” ,,We willen zien hoe de gemeenschap ermee omgaat, hoe de omgeving het ervaart”, voegt projectleider Jan van Hoof eraan toe. Voor het kunstproject is zo’n 50.000 tot 75.000 euro nodig. ,,Ja, het is financieel een best zwaar project”, zegt Lammers daarover. ,,Maar wij geloven erin en willen echt dat het van de grond komt.” De gemeente  Meierijstad geeft een bijdrage; hoe groot die is, is nog niet bekend. Ook de ondernemers en de Noordkade dragen bij. Daarnaast zijn ze op zoek naar sponsors. Op 23 november plaatsten de initiatiefnemers het eerste kunstwerk dat de komende maanden als proef fungeert. Het (test)kunstwerk is ter beschikking gesteld door Remon van Zoggel.

De regio Eindhoven (MRE) heeft bij het kabinet een aanvraag van 34 miljoen euro ingediend voor een nieuwe zogeheten Regio Deal. De 21 gemeenten schuiven onder andere regioschool de Berkenschutse in Heeze, de bibliotheken, landgoed De Wielewaal in Eindhoven, het Kempenmuseum in Eersel en het Stationskwartier in Helmond, met de ontwikkeling van de Kunsthal, naar voren voor financiering. ,,Als een regio groeit, heeft dat gevolgen voor de voorzieningen. Iedereen moet zich thuis voelen en thuis blijven voelen”, zei de Eindhovense wethouder Stijn Steenbakkers (Economische Zaken) op 23 november bij de presentatie van de aanvraag.

De Akademie van Kunsten en De Jonge Akademie adviseren de minister van OCW om een landelijk fonds in te stellen voor experimenteel onderzoek en projecten op het gebied van kunst en wetenschap. Hiermee willen de Akademies duurzame groei van dit werkterrein stimuleren. Grensverleggende samenwerkingen tussen kunstenaars en wetenschappers kunnen nauwelijks gebruik maken van bestaande regelingen van fondsen voor cultuur of wetenschap. Dit concluderen de Akademie van Kunsten en De Jonge Akademie na een verkenning onder cultuur- en wetenschapsfondsen. In een brief aan Robbert Dijkgraaf, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, pleiten zij voor een landelijk fonds dat kruisbestuiving tussen artistiek en academisch onderzoek mogelijk maakt en samenwerkingen tussen kunstenaars en wetenschappers ondersteunt. Zij adviseren de minister om een KxW-pilotfonds te starten voor een periode van drie jaar, met een budget van elf miljoen euro, in samenwerking met onder meer de Rijkscultuurfondsen, NWO en Regieorgaan SIA. Ook geven zij concrete richtlijnen voor de inrichting van het fonds: over het soort onderzoek, de bedragen die worden toegekend en de beoordeling van aanvragen. In hun onderzoek kwamen de Akademie van Kunsten en De Jonge Akademie veel enthousiasme en gedrevenheid tegen. Zij verwachten dat met de juiste middelen de ontwikkeling van veelbelovende initiatieven wordt versterkt en versneld, waardoor het innovatief vermogen van Nederland groeit.

Veel zzp’ers of hybride werkenden in de creatieve en culturele sector hebben geen verzekering of andere voorziening voor het mislopen van inkomsten door ziekte of arbeidsongeschiktheid. De overheid wil graag stimuleren dat zelfstandig ondernemers een gezonde beroepspraktijk hebben, onder meer door het afsluiten van een arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV). Een broodfonds kan ook waardevolle ondersteuning bieden. Daarom is voor een bepaalde periode een stimuleringsbudget vrijgemaakt via het programma Oog voor Impuls. Vanaf 15 november kun je als zpp’er of hybride werkende een tijdelijke bijdrage krijgen in de kosten voor een AOV of fonds, ook met terugwerkende kracht (vanaf 1 juni 2022). De bijdrage bestaat uit een eenmalige stimulansbeloning van € 125,- en vergoeding van 50% van de maandelijkse kosten (met een maximum van € 50,- per maand) voor maximaal 12 maanden. De regeling geldt momenteel tot en met december 2023 en staat open voor iedereen die als zzp’er in de culturele of creatieve sector werkzaam is. Lees wel eerst goed de spelregels voordat je een aanvraag doet.

Voor de Subsidieregeling Evenementengarantie 2022 (SEG22) is sinds de opening op 5 oktober al ruim 20 miljoen euro aangevraagd. De Subsidieregeling Evenementengarantie is bedoeld voor organisatoren die hun event in de periode van 1 januari 2022 tot en met 8 maart 2022 moesten annuleren wegens een evenementenverbod van de Rijksoverheid. De ruim 20 miljoen euro is het totaal van 37 aanvragen. Hiervan zijn 16 aanvragen toegewezen en 3 afgewezen. De overige 18 aanvragen zijn nog in behandeling. Voor de 16 toegewezen aanvragen is al meer dan € 13 miljoen aan subsidie toegekend. Organisatoren kunnen via de regeling een deel van de gemaakte kosten terugkrijgen. Het maximale subsidiepercentage is 90%. Voor de resterende 10% is desgewenst een lening af te sluiten via SEG22. Dit is echter niet verplicht. Om voor de subsidieregeling in aanmerking te komen, er kan nog tot 28 december worden aangevraagd, moet een event wel aan aantal voorwaarden voldoen.

Culturele organisaties en makers in de culturele sector uit Dordrecht kunnen een bijdrage van de gemeente krijgen als zij geld inzamelen via crowdfundingplatform voordekunst.nl. Dat is mogelijk door de samenwerking tussen de gemeente Dordrecht en het platform. Een deel van het bedrag dat een organisatie of maker hoopt op te halen, kan de gemeente betalen. Dit kan oplopen tot 25% van het bedrag tot een maximum van 5.000 euro. De samenwerking is deze maand begonnen. Het Dordts Patriciërshuis is de eerste organisatie die geld heeft gevraagd via het platform. Het is een crowdfundingcampagne gestart voor het aankopen van een monumentale kroonluchter in de Maaskamer. De gemeente draagt 5.000 euro bij aan de 27.500 euro die nodig is.

Vier talentvolle makers en culturele initiatieven uit Utrecht krijgen subsidie voor 2023 en 2024. Club Lam, Free-DOM, Studio Figur en Uncloud zijn de nieuwe organisaties binnen deze tweejarige regeling van Utrecht. Zij kregen een positief advies van een externe adviescommissie voor hun plannen. Naast deze vier organisaties kunnen zes aanvragers uit de vorige periode ook rekenen op ondersteuning. Deze subsidie is bedoeld voor culturele initiatieven om door te groeien. De tien organisaties ontvangen elk een bedrag tussen de 42.500 en 55.000 euro per jaar. De plannen van deze culturele partijen vormen een aanvulling op het bestaande cultuuraanbod in de stad. Club Lam richt zich op het herschrijven van historische verhalen vanuit het vrouwelijke perspectief en vanuit vrouwen uit de geschiedenis die niet of te weinig gehoord zijn. Free-DOM is in vijf jaar tijd uitgegroeid tot hét hiphopdansfestival van Utrecht. Studio Figur bestaat uit makers van poëtisch en zintuiglijk figurentheater. Uncloud wil de relatie tussen mens, technologie, maatschappij en experiment in de kunsten onderzoeken en tentoonstellen. Zes partijen die voor 2021-2022 met succes een aanvraag deden, hebben ook deze ronde een positief oordeel gekregen. Het gaat om iona&rineke, Mooie Woorden, Catching Cultures Orchestra, Studio Julian Hetzel, Sounds Like Touch en Pynarello. Alle aanvragers samen bedienen heel veel verschillende Utrechters. Publiek van jong tot oud en van niche tot breed komt in de plannen aan bod. De gemeente Utrecht had voor de regeling het budget verruimd ten opzichte van de vorige periode. Met een budget van 505.000 euro per jaar is ruimte gemaakt voor nieuwe aanvragers. De organisaties hebben alles in zich om artistiek en zakelijk door te groeien in de komende jaren en nog vele nieuwe prikkelende initiatieven te organiseren.

Van de noodsteunsubsidies die in 2021 aan Amsterdamse culturele instellingen zijn verleend om corona het hoofd te bieden, blijkt een bedrag van 5,1 miljoen euro niet nodig te zijn geweest. De terug te vorderen subsidie wordt opnieuw ingezet voor steun aan de cultuursector. Dat laat cultuurwethouder Touria Meliani op 23 november weten in een raadsinformatiebrief. Het college maakt hiermee een uitzondering op de Financiële Samenwerkingsafspraken, omdat het ervan overtuigd is dat extra steun voor de kunst- en cultuursector nog steeds hard nodig is, zowel vanwege de nasleep van de coronacrisis als een aantal nieuwe uitdagingen: het publiek dat (nog) twijfelt om terug te komen, de grote arbeidstekorten en de stijgende kosten vanwege de inflatie en de energiecrisis. De precieze invulling en voorwaarden van het nieuwe steunpakket worden op dit moment uitgewerkt. Gedacht wordt aan het ondersteunen van makers en kleine initiatieven, het stimuleren van professionalisering van beginnende instellingen en het activeren van verschillende (nieuwe) publieksgroepen.

Het voorlopig ontwerp voor het Prinsenhof, met daarin Museum Prinsenhof Delft, is klaar. Belangrijkste uitgangspunt: het maken van een aantrekkelijk en eigentijds museum voor iedereen met versterking van het monumentale karakter. In het ontwerp wordt het museum beter toegankelijk, duurzaam en krijgt het een nieuwe entree. Na unaniem groen licht van de gemeenteraad in juli 2021 is het ontwerpteam gestart met het voorlopig ontwerp voor het Prinsenhof. Hierin zijn naast het programma van eisen, ook de ontwerpcriteria meegegeven uit de toekomstvisie voor het Prinsenhofgebied uit 2019. Het ontwerpteam staat onder leiding van architectenbureau BiermanHenket en bestaat verder uit adviesbureaus Huisman & Van Muijen (installatieadvies), Peutz (bouwfysica & brandveiligheid), ABT (constructies) en Bremen Bouwadviseurs (berekening bouwkosten). “Dit voorlopig ontwerp maakt het museum klaar voor de toekomst”, zegt Janelle Moerman, directeur Museum Prinsenhof Delft. “Met de voorgestelde aanpassingen kunnen wij onze belangrijke functie voor de stad en ook daarbuiten blijven vervullen. Monument en museum komen in dit voorlopig ontwerp geweldig samen.” De kosten zijn geraamd op € 38 miljoen euro. De gemeente Delft stelt € 18 miljoen euro beschikbaar om het monument in goede staat te brengen en voor het nageslacht te bewaren. De familie Vlek schenkt € 10 miljoen euro om de museale functie van het Prinsenhof te garanderen. De overige financiering moet uit aanvullende fondsen en subsidies komen

Veel erfgoedinstellingen (87%) maken zich grote zorgen over de gestegen energiekosten. Dat blijkt uit een landelijke enquête van het Landelijk Contact van Museumconsulenten en Erfgoed Gelderland. Door corona hebben organisaties ‘weinig vlees op de botten’ waardoor de hoge energiekosten een direct begrotingsprobleem vormen.De enquête is in september 2022 gehouden. Een meerderheid (60%) van de erfgoedinstellingen gaf toen aan dat het niet mogelijk is om de streefwaarden voor binnentemperatuur (in veel gevallen tussen de 18 en 21 graden) het hele jaar door te handhaven. Met diverse gevolgen van dien. Zonder ingrijpen dreigen er problemen op meerdere vlakken: de financiële positie van erfgoedorganisaties verslechtert, vrijwilligers blijven thuis vanwege de kou en er kan schade ontstaan aan gebouwen en collecties. ‘Meer dan de helft van de ondervraagde erfgoedinstellingen is bezig – of in het verleden bezig geweest – met het investeren in verduurzaming. Echter zijn veel erfgoedorganisaties gehuisvest in historische panden die slecht geïsoleerd zijn. Wegens de monumentale status is verduurzamen niet altijd eenvoudig.

Culturele instellingen hebben meer vertrouwen dat zij de gestegen energierekening kunnen betalen, nu het kabinet structureel 400 miljoen euro per jaar heeft toegekend aan het ministerie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), en 300 miljoen euro per jaar aan gemeenten en provincies.. Culturele instellingen zijn vaak afhankelijk van gemeentelijke subsidies. De Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD) reageert dat ze „erg tevreden” is. „Met deze verhoging moet het mogelijk zijn om stijgende kosten, waaronder de energielasten op te vangen.” De zorgen van de Museumvereniging zijn door de toegezegde overheidsuitgaven niet weggenomen, zegt directeur Vera Carasso. „Ik merk dat er bij de musea ontzettende behoefte is aan duidelijkheid, en die kan je hier niet mee geven.” „Met dit geld kunnen culturele instellingen die bekostigd worden door het rijk, de prijsstijgingen opvangen”, verzekert een woordvoerder van het ministerie van OCW. Overigens zal het „overgrote deel” van de toegezegde miljoenen naar scholen gaan, verwacht hij. Gemeenten en provincies bepalen intussen zelf hoe ze de aan hen toegekende 300 miljoen euro besteden. De VSCD noemt dat haar „enige zorg”. Ze hoopt dat al gauw duidelijk wordt welk deel naar podia gaat. Carasso van de Museumvereniging zegt zich zorgen te maken over de komende maanden. „Voorlopig moeten musea de kosten zelf dekken en interen op hun reserve.” Het kabinet verwacht dat de meeste instellingen pas in januari 2023 een (veel) hogere energierekening krijgen, omdat dan hun nieuwe energiecontract ingaat. „Als instellingen in acute problemen komen, kunnen ze bellen”, aldus de woordvoerder van OCW. Dat heeft nog niemand gedaan. Daarnaast kunnen podia, theaters en musea met uitzonderlijk hoge energiekosten gebruik maken van de mkb-regeling. De ‘Tegemoetkoming Energiekosten’ (TEK) werd in het najaar door het kabinet ingesteld voor middelgrote en kleine bedrijven, zoals bakkers, die minimaal 7 procent van hun omzet aan energie uitgeven. Volgens uitvoeringsorganisatie RVO komen culturele instellingen ook voor de TEK in aanmerking, al zijn ze op papier geen bedrijven. De Taskforce culturele en creatieve sector verwacht echter dat de meeste culturele instellingen de norm van 7 procent niet halen.

De Taskforce culturele en creatieve sector reageert positief op het nieuws dat de Rijksoverheid structureel ongeveer 400 miljoen euro extra uittrekt voor scholen en door de overheid bekostigde culturele instellingen. Met dit geld kunnen de hogere kosten door inflatie en vooral de stijgende energierekening worden opgevangen. De taskforce vindt dat er met dit pakket geluisterd naar het pleidooi in haar brief van 15 oktober. De taskforce blijft wel benieuwd naar de financiële uitwerking van deze energiecompensatie waar nog wel een paar losse einden, haken en ogen aan zitten. “Het gaat om een bedrag van 400 miljoen voor OCW en 300 miljoen voor gemeenten voor alle maatschappelijke voorzieningen tezamen. Die bedragen worden toegekend om de prijsstijgingen van 2022 te compenseren, maar de financiële verwerking ervan is pas in 2023. Vandaar dat in de najaarsnota gesproken wordt over een ‘indicatieve’ prijsbijstelling. De definitieve toekenning wordt gebaseerd op hoe de inflatie over 2022 uiteindelijk uitvalt. Het gaat wel om een structureel bedrag, dus in de jaren daarna wordt ook deze prijsbijstelling toegekend. Wat dit concreet betekent voor culturele organisaties moet nog uitgewerkt worden. Er is beleidsruimte voor OCW en gemeenten om eigen keuzes te maken in de besteding ervan. De vraag is dus wat OCW en gemeenten hier nu mee gaan doen en wanneer ze dat bekend maken. Ze kunnen ervoor kiezen om de subsidie-indexatie in het algemeen te verhogen, maar er kan ook voor gekozen worden om organisaties die proportioneel zwaar getroffen worden extra te helpen. De niet-gesubsidieerde culturele organisaties lijken vooralsnog buiten deze regeling te vallen, wat te betreuren is. Wellicht biedt de beleidsruimte van OCW en gemeenten nog enige soelaas. “ Er is onduidelijkheid over de timing van de uitwerking. De definitieve vaststelling van het bedrag is pas in 2023, terwijl de rode cijfers voor velen al in 2022 opspelen. De taskforce wil bovendien graag weten waar rekening mee moet worden gehouden in de begrotingen voor 2023. Hierover blijft de Taskforce in gesprek met OCW en VNG.

Arriën Molema, voorzitter van Bam! Popauteurs, beroepsvereniging voor artiesten, popmuzikanten en songwriters, heeft er moeite mee dat de gemeente Utrecht besluit om (waarschijnlijk) miljoenen uit te geven aan een nieuwe ingang van TivoliVredenburg in Utrecht. Het kan toch niet de bedoeling zijn dat in tijden waarin artiesten het heel moeilijk hebben er zoveel geld gaat naar een ogenschijnlijke luxe verbetering? Een podium is voor hem juist de plek waar de artiest centraal zou moeten staan. Zonder artiesten immers geen noodzaak voor theater- of concert¬zalen. Helaas is de realiteit dat er te vaak wél wordt geïnvesteerd in de bakstenen voor het gebouw, maar niet of te weinig in de programmering. Gemeenten financieren de bouw en de exploitatie van het podium, zodat huur, gas, water en licht kunnen worden betaald. Uit rapportages van adviesbureau Berenschot blijkt dat er daarna vrijwel geen geld meer over is voor de inhoud, de programmering van artiesten. Het Fonds ¬Podiumkunsten heeft wel subsidie voor programmering, maar laat er nou juist bij deze nieuwe Podium¬regeling een drastische daling te zien zijn van het aantal te subsidiëren poppodia (voorheen zo’n 50, nu nog maar 35). Het lijkt wel alsof programmering geen structurele ondersteuning verdient. Inderdaad levert die steun misschien minder prestige op dan ¬financiering van cultuurpaleizen. Maar ze is wel nodig voor talentontwikkeling, voor aanbod van cultuur in de regio en om een cultureel divers aanbod te realiseren. Dat zijn alle drie doelstellingen die vaak ten grondslag liggen aan de wens van een gemeente om een podium te bouwen. Bovendien, als er geen structurele ¬financiering voor programmering bij zalen is, zullen we nooit uitkomen bij een situatie waarin artiesten ¬fatsoenlijk betaald worden voor hun optredens, schrijft hij in een opinieartikel in Trouw.

In 2020 heeft de provincie Noord-Holland een bedrag van € 10 miljoen beschikbaar gesteld om de gevolgen van de coronacrisis voor de culturele sector te verzachten. Door de bundeling van krachten hebben gemeenten en provincie in 2020 en 2021 samen 110 instellingen kunnen steunen om de crisis door te komen. Het bedrag dat na deze verdeling over was wordt nu verdeeld op basis van nieuwe voorstellen van de gemeenten. De provincie Noord-Holland en de gemeenten steunen met € 1.350.000 in totaal 27 culturele instellingen die als gevolg van de COVID-19 maatregelen in acute financiële nood zijn gekomen. Begin december maakt de provincie bekend welke instellingen een subsidie krijgen.

Gemeente Meierijstad organiseert in samenwerking met Stichting Onterfd Goed een verkoopdag van de boventallige kunstwerken uit de gemeentelijke kunstcollectie. Deze kunstverkoop vindt plaats op 10 december in de Koekbouw, Verlengde Noordkade 14 in Veghel. De kijk-en verkoopdag in Veghel is alléén bedoeld voor inwoners van Meierijstad. Aankopen moeten ter plekke worden afgerekend en elke inwoner mag maximaal 2 kunstwerken kopen. De kunstwerken kunnen niet van tevoren gereserveerd worden.

Vorige week gunde het Rijk  de gemeente Helmond miljoenen voor het ombouwen van de kanaalzone bij Houtsdonk van bedrijvenstrook naar woonbuurt. Nu schaart de provincie Noord-Brabant zich achter de metamorfose van het Stationskwartier. De provincie vindt de ontwikkelingen in Helmond heel belangrijk. Daarbij speelt natuurlijk ook mee dat Noord-Brabant met het Rijk beloofd heeft dik 130.000 woningen te bouwen in de komende negen jaar. Het Helmondse stadsbestuur krijgt daarom een zetje in de rug met een bijdrage in geld (een ton) en medewerkers voor het uitwerken van een plan voor het stationsgebied. Daarover hebben wethouder stedelijke ontwikkeling Gaby van den Waardenburg en gedeputeerde Erik Ronnes (ruimte en wonen) afspraken gemaakt. Het Stationskwartier is een van de belangrijkste plekken waar de groei van de stad gestalte moet krijgen. Het beslaat grofweg het gebied tussen de Kasteel-Traverse, Churchilllaan, Engelseweg en Kanaaldijk. Het moet een bruisende ontmoetingsplek worden voor de regio met veel groen en een goede mix van wonen, winkelen, werken en verblijven.

Minister De Jonge wil de Omgevingswet per 1 juli 2023 invoeren. Of dat doorgaat is nog allerminst zeker. Een inventarisatie in 10 vragen.

Het buitengebied van Asten, in Zuidoost-Brabant is in trek bij ontwikkelaars die graag zonneparken realiseren en windturbines willen neerzetten. Ze struinen de agrariërs af, hebben vooral een neusje voor mogelijk stoppende boeren, en proberen voor henzelf én voor de boeren lucratieve gronddeals af te sluiten. Dat merken ze op het gemeentehuis van Asten ook, waar de vergunningaanvragen binnenkomen. ‘We houden de boot af’, maakt Jori Meulendijks van de gemeente Asten meteen duidelijk. Ze is beleidsmedewerker voor het buitengebied en legt uit waarom ze voorlopig geen vergunningen afgeven. ‘We hebben een buitengebied met veel intensieve veehouderij. Aangezien we ook Nationaal Park De Grote Peel deels op ons grondgebied hebben liggen, zitten we midden in de discussie over de stikstofaanpak. In het zoekgebied van de RES ( Regionale Energiestrategie ) tegen het natuurgebied aan liggen voornamelijk melkveebedrijven.´ ´Het beleid daarvoor moet zich nog uitkristalliseren, maar duidelijk is dat we het gebiedsgericht gaan aanpakken. We hechten eraan om eerst met de boeren in het gebied om de tafel te gaan voordat we ingrijpende ruimtelijke besluiten nemen.’

De gemeente ’s-Hertogenbosch heeft de combinatie AM-Coebax geselecteerd om het Innovatie Kwartier Den Bosch (IKDB) mee te ontwikkelen. In het hart van de spoorzone wil de gemeente voor 80.000 vierkante meter aan multifunctioneel programma ontwikkelen, waaronder woon- en werkfuncties. De partijen gaan eerst een haalbaarheidsonderzoek doen.

Groningen is de gezondste stad van Nederland en Rotterdam de ongezondste. Dat stelt advies- en ingenieursorganisatie Arcadis in de Gezonde Stad Index 2022. Twee jaar geleden, bij de vorige editie, stonden deze steden ook al boven- en onderaan de lijst. Op basis van gegevens van het RIVM heeft Arcadis van twintig gemeenten op een rijtje gezet hoe gezond ze zijn. De onderzoekers keken hierbij onder meer naar de gebouwde omgeving en de toegankelijkheid voor fietsers, voetgangers en reizigers in het ov. Verder werden zaken als luchtkwaliteit, geluidsoverlast en ruimte voor sociale interactie onderzocht. Volgens de onderzoekers zijn alle steden de afgelopen twee jaar gezonder geworden, maar gingen de vier grote steden relatief weinig vooruit. Dit jaar heeft Arcadis vijf extra gemeenten onderzocht. "Uit veel steden kregen we de vraag of we hen ook wilden meenemen", zegt onderzoeker John Boon. Van Leiden, Zwolle, Haarlemmermeer, ‘s-Hertogenbosch en Zoetermeer zijn ook de gegevens geanalyseerd. Boon legt uit dat sommige van die steden dachten dat dat zij het als kleinere gemeente beter zouden doen. Maar ‘s-Hertogenbosch en Zoetermeer eindigden beiden op plek 16. "De aanname dat kleinere gemeenten automatisch in de top 5 terechtkomen, konden we hiermee dus wegnemen", aldus Boon. Breda is de gezondste van de drie grootste gemeenten in Noord-Brabant.

Hengelo mag zich een jaar de warmste binnenstad van Nederland noemen. Een twijfelachtige eer die voortkomt uit onderzoek van Innovation Origins. Maastricht en Amsterdam hebben daarentegen de koelste binnensteden van het land. De resultaten bevestigen nogmaals dat de aanwezigheid van groen en water essentieel is om hittestress tegen te gaan. Als meervoudig winnaar realiseerde de gemeente Eindhoven zich vorig jaar dat het roer om moest. Nieuwe wapens werden ingezet: een ‘tochtplan’, groene gevels en strenge vergroeningsverplichtingen voor projectontwikkelaars en bouwers die aan de slag gaan in het centrum van de stad. De 21.000 nieuwe woningen in het Eindhovense centrum moeten op die manier dertig voetbalvelden aan nieuw groen opleveren, becijferde de gemeente destijds. Het onderzoek laat nu al zien dat de koerswijziging in Eindhoven niet voor niets is geweest. Eindhoven eindigt in dit onderzoek als 15de, mooi in de middenmoot.

De achteruitgang van de wereldwijde biodiversiteit is ‘hardnekkig’ en kan alleen worden gestopt door ingrijpende veranderingen. Met die boodschap komt het Planbureau voor de Leefomgeving in het rapport Exploring nature-positive pathways. “Met alleen natuurbeleid gaat het niet lukken om de mondiale doelen voor biodiversiteit te halen”, stelt het planbureau. De onderzoekers schrijven dat productie- en consumptiepatronen moeten veranderen. “Denk aan vermindering van vlees- en zuivelconsumptie, vermindering van voedselverspilling en verduurzaming van de landbouwproductie”, sommen ze op. Vaak leveren maatregelen die goed zijn voor de biodiversiteit ook gunstige effecten op voor het klimaat, aldus het PBL. Om de doelen dichterbij te brengen, zijn volgens het planbureau ook ‘de inzet en de innovatiekracht’ van bedrijven, steden en maatschappelijke organisaties nodig. Overheden moeten daar ‘richting aan geven’ en er geld voor uittrekken, voegen de opstellers van het rapport eraan toe.

Hoe zou Nederland kunnen veranderen als het voornemen om de komende tien jaar 1.000.000 woningen bij te bouwen, wordt gerealiseerd? Het Ministerie van Maak! deed een open oproep aan ontwerpend Nederland dat vol enthousiasme aan het snijden en plakken sloeg. Het resultaat was te zien op de 10e editie van de IABR. Midden in de zee van 100 zwarte dozen, ieder met een voorstel voor de realisatie van 10.000 woningen, stond één rode doos met daarin een open brief van Floris Alkemade. Het is een oproep aan de vakgemeenschap om genadeloos af te rekenen met de vastlopende systemen die, juist vanuit een beroep op urgentie, de bouwcultuur verlammen en die een cultuur van volkshuisvesting om zeep aan het helpen zijn. “Het is aan de ontwerpwereld om te werken vanuit het besef dat de woningvraag allereerst een sociaal maatschappelijke vraag is. Daarbij moeten niet de nieuwbouwwoningen het uitgangspunt van het denken vormen maar de kwaliteit van leven in de acht miljoen bestaande woningen. Juist in de bestaande wijken komen alle urgente vragen van onze tijd bij elkaar zoals de verduurzaming van die woningen en een urgent geworden klimaatadaptatie, nieuwe mobiliteitsprincipes, de kwaliteit van de openbare ruimte in de woonomgeving, de sociale veiligheid – met thema’s als vergrijzing, schuldenproblematiek, maatschappelijke tweedeling en vereenzaming die een herziening van oude ontwerpprincipes alsook de ontwikkeling van nieuwe woontypologieën vragen. In de woonwijken zal ook het antwoord gevonden moeten worden op vastgelopen zorgsystemen nu steeds meer zorginstellingen gesloten worden. Daarbij zijn ook energieopwekking en natuurontwikkeling inmiddels aan de binnenstedelijke vragen toegevoegd. “

”Grote groepen mensen hebben geen woning die op zelfs de meeste minimale wijze hun woningbehoefte bevredigt, betalen veel meer dan ze eigenlijk kunnen dragen en denken niet dat er op korte termijn nog een oplossing voor hun problemen komt. Ook kent Nederland een omvangrijke groep daklozen, waar nog altijd nauwelijks beleid op gemaakt wordt. Meer mensen zijn bovendien op zoek naar een woning die aansluit bij hun culturele identiteit of hebben het verlangen zelf vorm te geven aan de woonomgeving, terwijl het woningaanbod steeds minder divers is geworden. Dit alles speelt tegen een achtergrond van een escalerende klimaatcrisis die om radicale ingrepen vraagt waar het gaat om de verduurzaming van de woningvoorraad en de manier waarop woningen in de nabije toekomst worden gebouwd. Kortom, de problemen zijn ernstig en van een omvangrijke schaal. Met de stelling ‘Nederland staat voor een complexe woonopgave’ drukken de organisatoren van de Open Oproep Anders werken aan wonen het nog zacht uit.” Ontwerpkracht gebruiken om nieuwe antwoorden op de steeds rauwere wooncrisis te vinden, dat was het idee achter de Open Oproep ‘Anders werken aan wonen’ van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. 15 ontwerpers droegen in consortium-verband nieuwe concepten aan. Mark Minkjan en René Boer brengen de oogst in beeld. Zijn de aangedragen oplossingen het begin van de grote beweging die nodig is om het wonen echt anders in te richten?

Binnen Nederland, maar ook internationaal, is er groeiende aandacht voor het ontwikkelen van technische, artistieke, praktische en andere professionele ontwerpvaardigheden door jongeren. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie heeft de afgelopen jaren in verschillende steden alternatieve, informele platforms zien ontstaan, die hierop aanhaken. Zij verbinden jongeren en startende ontwerpers met de huidige maak- en ontwerpcultuur. Het fonds ziet dit als een belangrijke positieve ontwikkeling omdat het bijdraagt aan het verbinden van de ontwerppraktijk met de fascinaties van jongeren. Met de Open Oproep Platforms voor ontwerpend leren heeft het fonds deze initiatieven een impuls willen geven. In de eerste editie van de Open Oproep Platforms zijn in totaal veertien projecten geselecteerd. Het fonds heeft voorstellen ontvangen van uiteenlopende aard. Sommige vertrekken vanuit een discipline, andere kiezen voor een bredere benadering waarbij talentontwikkeling centraal staat. Opvallend is dat het merendeel van de aanvragen is gericht op jongeren in de leeftijd van 16 tot 28 jaar, terwijl de oproep openstond voor voorstellen gericht op kinderen in de basisschoolleeftijd tot jongeren tot 28 jaar die de stap willen zetten naar een professionele praktijk. Het merendeel van de ingediende programma’s zet dus in op de aansluiting van de groep, veelal autodidacte makers, met het professionele werkveld. Uit de 30 beoordeelde aanvragen zijn 14 voorstellen geselecteerd, waarmee het toekenningspercentage op 47% uitkomt. Voor deze open oproep was een budget van € 1.050.000 beschikbaar. De maximumbijdrage per project bedroeg € 100.000.