Trends & ontwikkelingen

De wereld ontwaakt langzaam uit de lockdown. Daarvoor in de plaats komt een anderhalve meter samenleving waarin wonen, werken, communiceren, protesteren en consumeren opnieuw moeten worden gedefinieerd. De 3de editie van Design Digger livestream, 16 juni vanuit Pakhuis de Zwijger, zoomde in op de rol die ontwerpers spelen in deze urgente transitie.

Het is te vroeg om de precieze impact van het coronavirus op de sector cultuureducatie en cultuurparticipatie scherp in kaart te brengen. Arno Neele, specialist onderzoek LKCA, zet enkele belangrijke kwetsbaarheden en pijnpunten op een rij.

Langzaam raakt de Nederlandse kunstwereld doordrongen van zijn institutionele racisme. Het is de hoogste tijd om daar iets aan te doen, zo stellen een drietal Open Brieven deze week in een dringend appèl aan de verantwoordelijken. Veranderingen in de samenstelling van de staf kunnen niet lang uitblijven, volgens Domeniek Ruyters.

‘’ Het is een bekend verschijnsel dat kwetsbaarheid en armoede leiden tot afhankelijkheid. En dat afhankelijkheid uitnodigt tot machtsmisbruik. Zeker in een situatie waarin de machtsongelijkheid zo groot is gegroeid als in onze sector.’’ Dramaturg Nan van Houte vreest dat de Fair Practice Code en Code Diversiteit en Inclusie, die omarmd worden door de cultuursector, weinig verandering zullen brengen. Daarvoor is een beweging nodig.

Een radicale hervorming van de financiering van de podiumkunsten lijkt onontkoombaar, schrijft Sally Mometti, die in maart cum laude afstudeerde aan de Vrije Universiteit Amsterdam in Business Administration. Ze onderscheidt 3 soorten voorstellingen ; de artistieke productie, de hybride productie en de commerciële productie. Het Rijk kiest binnen het huidige subsidiestelsel voor een one-size-fits-all benadering waarbij het markt- en rendementsdenken op eender welke categorie wordt losgelaten. Hervorming is nodig. Maar om daar te komen moeten we terug naar het begin: bestaat er bij het Rijk het onvoorwaardelijke geloof in de waarde van kunst?

Emoves uit Eindhoven is een van de weinige ‘urban culture’-instellingen die na positief advies van de Raad voor Cultuur, en het voldoen van enige aanvullende financiële voorwaarden, zal toetreden tot de Basisinfrastructuur (BIS). De organisatie werkt volgens de Raad „verbredend in een cultuurbestel waar urban vormen nog nauwelijks zijn vertegenwoordigd”. Vorige week werd bekend dat Emoves ook in de gemeentelijke en provinciale BIS-regelingen komt. De afgelopen jaren is Emoves uitgegroeid tot een coöperatie van uiteenlopende lokale initiatieven op het gebied van cultuur en sport. Het platform heeft in korte tijd een sterke positie in het culturele veld opgebouwd en is financieel snel gegroeid.

Voor literatuur is er niet langer plek in de provincie Noord-Brabant. De literaire organisaties Tilt (Tilburg) en ­Watershed (Eindhoven) krijgen geen provinciale financiële ondersteuning meer. Dat is kwalijk. Voor Tilt geldt zelfs dat ook de gemeente Tilburg niet langer betaalt. Als deze overheden zich tenminste houden aan het subsidieadvies dat vorige week door de adviescommissie voor cultuur in BrabantStad is uitgebracht. Overheden: honoreer daarom de positieve adviezen voor Watershed en Tilt. Aldus Jenneke Harings in een opinieartikel in Brabants Dagblad

De cultuurwereld dreigt dit jaar in totaal 2,6 miljard euro aan inkomsten mis te lopen door de coronacrisis. Met de horeca, het toerisme en de luchtvaart behoort cultuur tot de zwaarst getroffen sectoren, ook nu de eerste virusgolf achter de rug is. De Taskforce culturele en creatieve sector presenteert een vijf punten tellend herstelplan om kabinet en parlementariërs op weg te helpen en zo ‘een lange sterfscène in de herfst’ te voorkomen. De 5 punten : Zorg voor extra, sectorspecifieke steun; Ondersteun de gemeenten en provincies om de fijnmazige culturele infrastructuur in stand te houden ; Creëer een Nationaal Herstelfonds ; Zet in op een ruimhartig fiscaal beleid voor donaties, crowdfunding en legaten, en Bied een reëel perspectief op verdere heropening. Dat staat in een brief van 24 juni aan de Tweede Kamer en een aantal ministeries.

EUNIC Global heeft de impact van de coronacrisis geanalyseerd, en komt tot conclusie dat de culturele sector zich zal herstellen als samenwerking en ontmoeting centraal blijven staan.

Ook al zal 2020 een uitdaging worden door de gevolgen van de COVID-19 pandemie, de Nederlandse filmindustrie heeft in de breedte sterke prestaties behaald in 2019. Dit kan samenvattend geconcludeerd worden uit de nieuwste Film Facts & Figures of the Netherlands, het jaarlijkse overzicht van het Nederlands Filmfonds.

Hoe heeft DutchCulture internationale culturele samenwerking gestimuleerd in 2019? En welke thema's en activiteiten hebben we uitgelicht dat jaar? DutcCulture heeft het jaarverslag over 2019 gepubliceerd.

In januari 2020 ging het allereerste incubator-programma ooit in de Nederlandse cultuursector van start. Met Art-up, een initiatief van Jon Heemsbergen en Anne Houwing, werken start-ups in de cultuursector aan innovaties. “In andere sectoren, zoals tech, gebeurt dat al veel langer. Daar is ruimte om te pionieren, uit te proberen. Die ruimte is er in de cultuursector nog te weinig.” Gesprek met Jon Heemsbergen. “Door te doen wat je al deed, ga je geen nieuwe financiering vinden.”

Koornetwerk Nederland publiceert op 23 juni een update Protocol/aanvullende richtlijnen voor de koorsector.

Onderzoek leert dat zingen veiliger is dan spreken wat betreft het risico op corona. Dus wat let ons? De koren schreven een open brief : Zorg dat Nederland zo snel mogelijk weer kan zingen.

Poppodium 013 in Tilburg gaat tien mensen ontslaan. ,,De 1,5 meter samenleving zal nog lang van kracht blijven. Daardoor is het voor ons niet mogelijk om een podium als 013 met een gezonde exploitatie te draaien", aldus 013-directeur Frens Frijns. Door intern veranderingen door te voeren en beroep te doen op tijdelijke maatregelen als de NOW-regeling kon 013 vaste personeel in dienst houden. Maar de regeling stopt eind september. Nu het er niet naar uitziet dat evenementen snel weer mogelijk zijn, leidt het poppodium maandelijks forse verliezen. De ontslagen vallen per 1 oktober in de volle breedte van het personeelsbestand. 013 liet eerder al weten fors minder inkomsten te hebben. De omzet was vorig jaar 19 miljoen euro, maar voor 2020 verwacht het podium drie miljoen omzet.

Het bestuur van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant heeft in het tweede kwartaal van 2020 €237.611 euro toegekend aan 53 natuur- en cultuurprojecten. Het bestuur was erg onder de indruk van de plannen van de initiatiefnemers van het Internationaal Lichtfestival Kasteel Heeswijk in Heeswijk-Dinther, Vergroening Body Building in Eindhoven en De Voedselapotheek Verdeliet in Cuijk. Alle drie deze partijen kregen €10.000 euro. Eén gehonoreerd project had rechtstreeks een connectie met corona: ‘Deel met elkaar’, een project voor verbinding en troost van beeldend kunstenares Annie Veldkamp (AV Look).

De Sociaal Creatieve Raad is een raad van vijftig vertegenwoordigers van diverse maatschappelijke netwerken die hun krachten bundelen om samen met kunstenaars en ontwerpers onze samenleving vorm te geven na coronatijd. NRC sprak met de initiatiefnemer Tabo Goudswaard. Hij is niet bang dat wanneer het accent verschuift naar de rol van de kunstenaar in de samenleving, dat dat ten koste zal gaan van de autonomie van de kunst. De kunstenaar wordt niet dienend, maar de impact van de kunstenaar en de kunst zullen versterkt worden doordat ze een duidelijkere rol hebben. De kunstenaar staat als het ware niet meer buiten de samenleving.

De branchevereniging van bioscopen en filmtheaters, de NVBF, geeft op 23 juni met een persbericht een noodsignaal af aan de Nederlandse regering. 'Er moet iets gebeuren, anders is het te laat en gaan we te maken krijgen met veel faillissementen in onze branche.' Op 24 juni maakt het kabinet naar alle waarschijnlijkheid bekend dat bioscopen en filmtheaters vanaf 1 juli maximaal 100 bezoekers per voorstelling mogen toelaten in plaats van de huidige 30. 'Dat lijkt heel mooi, maar helaas pakt dit in de praktijk heel anders uit', aldus een verklaring van de NVBF. 'In Nederland heeft een bioscoopzaal gemiddeld tussen de 150 en 160 zitplaatsen. Door de anderhalve-meter-bepaling mogen maximaal vijftig bezoekers worden toegelaten tot een zaal', aldus NVBF-directeur Gulian Nolthenius. Dat is niet voldoende voor bioscopen en filmtheaters om overeind te kunnen blijven. De vereniging roept op tot maatwerk.

Minister van Engelshoven (OCW) 4 miljoen euro extra uitrekken voor de podiumkunstenfestivals. Op die manier worden vele knelpunten opgelost en kan de sector een breder en diverser aanbod bieden, stelt de Verenigde Podiumkunstenfestivals. De Raad voor Cultuur bracht eerder zijn adviezen uit over de rechtstreekse subsidies van het rijk in de periode 2021-2024. Acht festivals hebben daarin een plek onder de rijkssubsidie-ontvangers gekregen. Dat zijn er volgens de Verenigde Podiumkunstenfestivals te weinig. Ook worden de festivals die wel rijkssubsidie krijgen gekort op hun aangevraagde (of huidige) budget.

Op 29 juni behandelt de Kamer onder andere het advies van de Raad voor Cultuur en de aanvullende Rijksondersteuning voor de culturele sector. In het rapport van de Raad voor Cultuur over de culturele Basisinfrastructuur 2021-202 krijgt een aantal podiumkunstgezelschappen een positieve beoordeling, maar een negatief advies omdat ze te weinig budget hebben. Dit leidt tot gaten in de lokale programmering. Het geldt ook voor gezelschappen met een grote spreiding van voorstellingen in het land. Diverse podia hebben hier al op gewezen. De VNG sluit zich hierbij aan. De cultuur wordt, ook lokaal, zeer sterk getroffen door de coronacrisis. Minister van Engelshoven (OCW) verwacht cofinanciering wat niet voor elke gemeente gemakkelijk zal zijn vanwege de eigen financiële problemen. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) schat de schade in de tweede periode van 1 juni tot 1 september op ruim €100 miljoen. VNG dringt erop aan om als Rijk snel met een tweede voorschot van € 60 miljoen te komen voor de tweede periode.

Op 22 juni heeft prof. dr. James Kennedy, voorzitter van de commissie Herijking Canon van Nederland, de nieuwe Canon gepresenteerd aan minister van Engelshoven (OCW). De bekendmaking van de vernieuwde Canon van Nederland vond plaats tijdens een perspresentatie in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem en werd gelivestreamd voor geïnteresseerden. Canon van Nederland. Waarom was dat nodig en wat is er precies vernieuwd?

In 2016 nam mezzosopraan Maartje de Lint ontslag bij het Koor van De Nationale Opera, en twee jaar later begon ze in haar woonplaats Heiloo met de eerste zingcirkel. De Lint zingt voor ouderen met dementie, en als ze dat doet klaren hun gezichten meteen op en doen ze enthousiast mee. Haar zingcirkels zijn een succes. Omdat samenkomen nu even niet mogelijk is, heeft De Lint een online meezing programma gemaakt, genaamd Zing-Cirkel-Online, en komt op 1 juli haar gratis e-learning ‘Ik Zing in de Zorg’ online beschikbaar.

De Bioscoopmonitor 2019 van Filmonderzoek Nederland is verschenen. In het rapport wordt jaarlijks het bezoek van Nederlanders aan bioscopen en filmtheaters in kaart gebracht. Volgens het rapport was 2019 een zeer succesvol bioscoopjaar. Bioscopen en filmtheaters wisten samen 38,0 miljoen tickets te verkopen, een stijging van 6,4% ten opzichte van 2018. Uit het onderzoek blijkt onder andere dat het bereik van bioscopen en filmtheaters de laatste jaren steeds hoger wordt, dat er in 2019 relatief gezien meer kinderen en gezinnen naar de bioscoop gingen en dat het marktaandeel van 65-plussers onder het filmtheaterpubliek nog steeds stijgt. Het onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van Filmdistributeurs Nederland (FDN) en de Nederlandse Vereniging van Bioscopen en Filmtheaters (NVBF).

BrabantStad heeft op 19 juni aan minister van Engelshoven (OCW) een brief gestuurd met daarin een reactie op het advies van de Raad voor Cultuur voor de landelijke BIS. De brief signaleert de knelpunten waartoe het advies leidt. Deze knelpunten betreffen de aanvraag van Complex, het Noordbrabants Museum, BredaPhoto, Theaterfestival Boulevard, PLAN, Playgrounds, Onomatopee en STRP. Ook spreken de BrabantStad-partners hun zorgen uit over de vele aanvragen die een positief oordeel hebben ontvangen maar geen honorering zodat ze dus zijn aangewezen op de regelingen bij een van de Rijksfondsen.

Het aantal werknemersbanen is van februari op maart 2020 met 23 duizend afgenomen. Nog niet eerder sinds het begin van de maandstatistiek in 2006 kromp het aantal banen in maart. Doorgaans groeit het aantal banen in het begin van het jaar. De meeste banen verdwenen in de bedrijfstakken cultuur, sport en recreatie, in de horeca en de verhuur en overige zakelijke dienstverlening. Dit meldt het CBS op basis van nieuwe maandcijfers.

Met wiskundige simulaties heeft de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) onderzocht hoe concerten in Muziekgebouw Eindhoven veilig kunnen verlopen en een maximale bezetting wordt bereikt. De vereiste afstand van 1,5 meter tussen bezoekers, musici en personeel was hierbij leidend. De onderzoekers zijn in staat gebleken om door het slim indelen van groepen bezoekers met de beschikbare zitplaatsen, per concert nauwkeurig een optimale en veilige zaalcapaciteit te bepalen. Zo kan de Grote Zaal met 1250 zitplaatsen maximaal 401 bezoekers herbergen. Ook is de rol van ventilatie op rondzwevende virusdeeltjes onderzocht.

Voor veel creatieve makers is met de coronacrisis een grote bron van inkomsten weggevallen. Ze kunnen niet meer optreden, filmen, produceren of tentoonstellen. Dit gold tijdens de lockdown, maar voor velen van hen ook straks in de anderhalve-meter-samenleving. In een interviewreeks gaat de Boekmanstichting in gesprek met creatieve professionals over hoe zij zich organiseren in deze tijden van crisis. Wat is hun blik op de toekomst? Een interview met sopraan Elise van Es.

Het gemeentebestuur van Oss heeft een bijzonder coalitie gesmeed met Gouda en Doetinchem in de strijd voor hun afzonderlijke theaters. De drie gemeenten hebben samen een brandbrief naar minister van Engelshoven (OCW) en de Tweede Kamer gestuurd met het verzoek om financiële steun. ,,Het klinkt misschien raar dat we met deze twee gemeenten optrekken, maar we zitten alle drie in hetzelfde schuitje", geeft wethouder Frank den Brok aan. ,,Onze theaters zitten net onder de grens voor steun van de rijksoverheid om de klappen van de coronamaatregelen te dempen.”

Reactie van de Verenigde Podiumkunstenfestivals op de adviezen van de Raad voor Cultuur inzake de BIS. Er zijn te weinig plekken en budget voor festivals in BIS. Het samenwerkingsverband noemt 6 redenen waarom extra ruimte voor festivals NU nodig is, niet over vier jaar.

Festival Noorderlicht vraagt minister van Engelshoven (OCW) om ruimte te maken voor fotografie in de culturele basisinfrastructuur, zodat ook zij kans maakt op vierjarige subsidie. Noorderlicht en BredaPhoto vragen de minister om meer presentatie- instellingen toe te laten tot de BIS. Zo’n plek biedt de zekerheid van vier jaar subsidie, waarop instellingen voort kunnen bouwen. Fotografie ontbreekt in de BIS. ,,Hoe is het mogelijk dat het meest prominente visuele medium van onze tijd niet in de BIS vertegenwoordigd is, terwijl de fotocultuur in ons land zo rijk is?’’, vragen voorzitter Arie Wink en directeur Kees van der Meiden van Noorderlicht zich af. Bovendien telt de BIS –behalve enkele erfgoedinstellingen en musea – geen enkele noordelijke instelling. ,,Als er meer instellingen toegelaten worden dan de zes van nu, ontstaat er ook meer ruimte voor pluriformiteit, en een betere regionale spreiding.’’

De Brabantse oppositiepartijen D66, PvdA en GroenLinks willen dat gedeputeerde Wil van Pinxteren van Lokaal Brabant zich hard gaat maken om een nationaal designmuseum naar Eindhoven te halen. De drie partijen dienden daarvoor een motie in tijdens de vergadering van Provinciale Staten. Eerder gaf de gedeputeerde nog aan dat hij bereid was 1 miljoen euro uit te trekken voor Complex. De motie werd verworpen.

De commissie die adviseerde over de subsidieaanvragen bij de BrabantStad-regeling professionele kunsten 2021 - 2024 is lovend over de prestaties en plannen van de Brabantse culturele instellingen. De eerder bekendgemaakte toekenningen door provincie Noord-Brabant en de vier grote steden worden echter te zeer begrensd door hun subsidieplafonds. Daardoor ontvangt de komende vier jaar een groot aantal positief beoordeelde cultuurinstellingen en nieuwe initiatieven geen financiële ondersteuning. Dit klemt des te meer omdat het rapport ‘Waarde van cultuur’ stelt dat er in Noord-Brabant een groot en gretig publiek is voor culturele activiteiten, maar dat het aanbod in onze provincie achter blijft op dat van andere provincies. Om deze mismatch op te lossen is meer geld nodig. Positief is De Kunst van Brabant over het feit dat het nieuwe provinciebestuur de afspraken binnen BrabantStad over de meerjarige subsidies professionele kunsten 2021 – 2024 lijkt na te komen. Dat legt een basis voor het komend overleg over het nieuwe cultuurbeleidsplan van de provincie

Voor de Nederlandse audiovisuele sector is een COVID-19 protocol ontwikkeld. In deze interactieve online sessie, georganiseerd in samenwerking met het Nederlands Film Festival, NAPA, NCP en DAFF, wordt de praktijk van het protocol besproken. Onder leiding van moderator Joost de Vries spreken o.a. Manoushka Zeegelaar, Guido van Gennep, Doreen Boonekamp en Dorien Manshanden over de praktijk van het protocol. Hoe moet je het protocol lezen, wat zijn de belangrijkste gevolgen en wat zijn de ervaringen tot nu toe? Registratie van een bijeenkomst op 17 juni.