Meer creativiteit, ruimte voor eigen inbreng van de leerling en een open blik. Dit willen leerkrachten, directies, intermediairs en cultuuraanbieders aan leerlingen meegeven in acht jaar cultuureducatie. Dit doet een beroep op de leerkracht om te kunnen loslaten. Maar hoe doe je dat? Waar hou je vast en waar laat je los? Bram Relouw deelt zijn ervaringen.
- Geschreven door Bram Relouw
In veel klaslokalen hangt een bordje. Daarop staat: 'Fouten maken mag.' Dat is mooi, maar hoeveel ruimte is daarvoor? Leerkrachten, directies, intermediairs en cultuuraanbieders willen allemaal kwaliteitsslagen maken in de culturele programma's van scholen. De startvraag bij het ambitiegesprek: 'Wat willen we onze leerlingen meegeven in acht jaar cultuureducatie?' Waarop vaak gereageerd wordt met: niet meer 28 dezelfde werkjes, meer creativiteit, ruimte voor eigen inbreng van de leerling en een open blik. Doorvragend wat dit van het team vraagt, valt opvallend vaak het woord 'loslaten'.
Loslaten is een competentie die voor veel leerkrachten nieuw is. Er zal dus bijgeleerd moeten worden. Waar hou je vast en waar laat je los? Dat is nog niet zo eenvoudig. Door leerlingen alleen maar los te laten bij cultuureducatie ontstaat meestal niet-constructieve chaos.
In scholingstrajecten met het team en externe trainers wordt 'loslaten' verder onderzocht en genuanceerd. Hoe geef je als leerkracht vorm aan je nieuwe rol als procesbegeleider? Hoe geef je gekaderde lesopdrachten waarbinnen vervolgens ruimte is voor eigen inbreng van de leerlingen? Hoe geef je leerlingen ruimte om te experimenteren?
Leren zonder fouten maken is niet mogelijk.
Leren zonder fouten maken is niet mogelijk. Van onverwachte situaties, chaos, mislukkingen en puinruimen leer ik in het bijzonder. Ook stimuleert dit reflectie: 'Wat is er opeens aan de hand?', 'Wat kan ik nu het beste doen?', 'Wat ging hier mis?' en 'Waarom voel ik me zo opgelaten?' Sommige antwoorden komen meteen en andere antwoorden pas na een paar dagen. Deze antwoorden zijn zonder uitzondering de motoren van mijn leerproces.
Een leerkracht verzucht tijdens een training creativiteitsbevordering: 'Ik kan mijn leerlingen toch niet als proefkonijnen gebruiken bij mijn leerproces?' Interessante opmerking. In hoeverre is experimenteren, en dus fouten maken, toelaatbaar als je voor de klas staat?
Wat helpt is ruimte maken voor het experiment. Door vooraf duidelijke afspraken te maken, worden teleurstellingen voorkomen. Stel een vraag als: 'Vandaag zou ik graag iets nieuws proberen, zullen we samen eens kijken of het werkt?' Door deze kwetsbare houding ontstaat ruimte waarin heel veel kan. Ook een in de ogen van de leerkracht mislukte les of opdracht kan heel waardevol zijn, ook voor de leerlingen. Mits je samen bekijkt wat er mis ging, zowel bij de leerlingen als bij jezelf. Vraag vooral door: 'Hoe kunnen we er samen voor zorgen dat dit de volgende keer anders verloopt?' In zo'n gesprek en de uitwerking hiervan in volgende lessen worden flexibiliteit, creativiteit en een open blik als vanzelf aangesproken. Hierdoor worden proefkonijnen actieve, betrokken leerlingen.
Bram Relouw is werkzaam bij Kunstbalie en coach van De Cultuur Loper. Tijdens het coachen van lokale intermediairs heeft hij veel gesprekken en teambijeenkomsten op basisscholen geleid.
