Hoe zorg je ervoor dat cultuureducatie een vaste plek krijgt in het mbo?

Geschreven door Marel van Andel 

Mbo-studenten zijn praktisch ingesteld, vaak recht voor z’n raap en hebben een schat aan creativiteit en levenservaring. Cultuureducatie kan juist voor deze groep veel betekenen: niet alleen als afwisseling van het reguliere lesprogramma, maar als manier om te leren reflecteren, samenwerken en zich te uiten. Het afgelopen schooljaar werden vier pilots uitgevoerd en op 18 september 2025 vond een netwerkbijeenkomst plaats op het Koning Willem I College. Wat leren we daaruit over hoe je cultuureducatie duurzaam kunt verankeren in het mbo? We zetten de belangrijkste lessen op een rij.

1. Laat zien dat de student belangrijk is

Als studenten het gevoel hebben dat ze serieus genomen worden, dan nemen zij de lessen ook serieus. In de pilot voor de opleiding Beauty & Lifestyle van het Summa College maakte Pennings Foundation een speciale workshop gericht op kapsels. Wanneer je aan studenten laat zien dat je je verdiept hebt in hun wereld, overtuigt dat ze om ook mee te doen. 

Om meer te weten over de leefwereld van de studenten, is het belangrijk om van tevoren goed contact met de school te hebben, en ook een gesprek te voeren over om wat voor groep studenten het gaat, waarin ze geïnteresseerd zijn, en wat veel voor hen zou kunnen betekenen.

2. Ben bereid je plan aan te passen

Wanneer je merkt dat je bedachte plan toch niet helemaal aansluit bij de behoefte van de studenten, kun je altijd nog je plan aanpassen. Na de eerste les van zijn lessenreeks merkte Hiphop-artiest Massi bijvoorbeeld dat sommige studenten graag meer de diepte in zouden willen over hun persoonlijke leven. Hij gooide zijn lesreeks om, zodat de studenten uiteindelijk precies de lessen kregen die ze nodig hadden. Dat lieten zij zelf ook weten.

Dit vraagt om flexibiliteit bij zowel de school als de maker of docent. Het betekent dat je moet durven los te laten wat je van tevoren bedacht had, en te luisteren naar wat er op dat moment nodig is. Door in te spelen op de energie van de groep, krijgen studenten het gevoel dat ze mede-eigenaar zijn van het proces, wat ook weer ten goede komt van de aandacht en motivatie.

3. Creëer een veilige omgeving

Met kunst- en cultuureducatie is het mogelijk om met een open blik naar nieuwe dingen te kijken; een ervaring die veel studenten in de pilots nog niet kenden. Daarom is het belangrijk om een open en veilige omgeving te creëren, waarin studenten de vrijheid voelen om zich zowel positief als negatief te uiten. Zodat ze het bijvoorbeeld kunnen zeggen als ze iets raar vinden, zoals bij de tentoonstelling met piemelfoto’s, waar de Beauty & Lifestyle-studenten mee geconfronteerd werden bij de Pennings Foundation. 

Dat moment waarin studenten met emotie reageren, is brandstof voor een leerproces. Door te praten over wat ze zien en voelen, ontdekken ze dat er meerdere manieren zijn om naar de wereld te kijken. Kunst wordt dan meer dan iets moois om naar te kijken, maar een middel om nieuwsgierig te worden, te twijfelen en te praten over wat normaal is en wat niet.

Om ervoor te zorgen dat studenten zich op die manier kunnen uiten, is het belangrijk dat ze zich veilig voelen. Hierbij is bepalend hoe je een gesprek voert, maar wat ook kan helpen is om loyaliteit op te bouwen met de verzorger van de activiteit. De pilots lieten zien dat naarmate studenten de workshopgever beter leerden kennen, ze ook meer ruimte voelden om uit hun comfortzone te gaan.

4. Begin op tijd

Het kan een tijdrovende klus zijn om een mooie lessenreeks neer te zetten, of om cultuureducatie een mooie plek in het jaarprogramma te geven. Een structurele plek in het curriculum vraagt om afstemming tussen docenten, cultuurpartners en studenten. Daarom is het van belang om op tijd te beginnen. Hoe eerder dat gesprek wordt gevoerd, hoe groter de kans dat het project aansluit bij andere leerdoelen. Tegelijkertijd mag het niet te strak worden dichtgetimmerd: juist ruimte voor het onverwachte maakt cultuureducatie waardevol.

Het Koning Willem I College merkte bij hun pilot waarin studenten samen gingen dansen en bewegen, dat er met meer tijd een mooiere uitkomst kan zijn. Daarnaast kunnen ook studenten beter voorbereid worden op wat er komt en hoe ze daarop kunnen voorbereiden. De pilot liet ook zien dat het onbekende en het onverwachte buiten je comfortzone ook heel helpend kan zijn.

5. Breng het werkveld en de studenten dichter bij elkaar

Om studenten cultuureducatie echt te laten ervaren, en aan te nemen wat er gezegd wordt, blijkt het waardevol te zijn om het werkveld te betrekken bij de activiteiten. Zoals ook Kevin Quilligan, studieleider bij Summa Metal Factory, merkte toen hij een Meet the Industry-dag organiseerde voor meerdere muziekopleidingen van het Summa College: “Als docent ben je na twee weken in het schooljaar eigenlijk oud nieuws en nemen ze niet meer alles van je aan. Maar als iemand van een label ineens zegt dat het belangrijk is om je mail elke dag te checken, dan komt dat wel binnen.” Door het werkveld te betrekken, horen de studenten nieuwe geluiden, en zien ze mensen die ze normaal gesproken niet snel tegen zouden komen. Zo verbreed je hun blik.

Meer dan een bijvak

Wat alle pilots laten zien, is dat cultuureducatie in het mbo méér is dan een leuk extraatje. Het is een manier om studenten te helpen hun plek in een snel veranderende wereld te verkennen en ruimte in te durven nemen. Kunstlessen leren hen niet alleen creatief te denken, maar ook om zich te verhouden tot anderen. Ze ontdekken dat er niet één juiste manier is om iets te doen of te zien: een inzicht dat ze meenemen naar hun werk en hun dagelijks leven. Tijd voor een vaste plek voor cultuureducatie op het mbo dus.