Cultuur op het mbo: schrijven en emoties uiten in de klas

Geschreven door Marel van Andel 

“Jongens, doe even jullie telefoon in je tas, of in ieder geval weg”, Sam Raaijmakers begint zijn laatste les in een langere reeks bij Yonder, de mbo-school in Tilburg. “Hoe is het met jullie?” De studenten reageren dat het goed gaat. “Weten jullie nog waar we het vorige week over gehad hebben?” Ze weten het nog: over je ideale dag over 10 jaar en de definitie van geluk en succes. Ze gebruiken daarbij vier pilaren die Sam bedacht heeft, op basis van wat hij zelf heeft geleerd na een moeilijke jeugd: beweging, tijd, omgeving en reflectie.  

Sam wil het graag meegeven aan de leerlingen. Hij merkte als muzikant dat hij veel wat hij heeft meegemaakt kan verwerken in zijn teksten. Zijn levens- en werkervaring neemt hij mee voor de klas. “Ik ben opgegroeid in een witte omgeving, met een ontbrekende zwarte vader, daardoor heb ik me altijd anders gevoeld. Mijn moeder was depressief. Daardoor stond ik er eigenlijk al vanaf mijn 7e alleen voor. Om daar niet mee te hoeven dealen, ben ik veel gaan vluchten in drank, drugs en ongezond eten. Tot ik op een dag vijf minuten moest bijkomen van de boodschappen de trap optillen, toen dacht ik: dit moet anders.” 

Hij begon met sporten en zag hoe dat je positief kan beïnvloeden. Dat neemt hij nu ook mee in zijn les. Voordat de serieuze opdrachten beginnen, gaan ze eerst met zijn allen in een cirkel staan en bewegen en rekken ze even hun hele lichaam, ook wordt er geklapt op ritme, en geschreeuwd. Zo is iedereen actief en klaar om aan de slag te gaan. 

In de opdrachten die Sam de leerlingen geeft, neemt hij mee wat hij zelf geleerd heeft. Reflecteren, en jezelf ergens in kunnen uiten, zoals in zijn geval muziek, kan erg veel betekenen. “Ik ben gaan reflecteren op mijn, vooral ongezonde, gewoontes. Ik heb veel geschreven en merkte dat dat hielp bij het aanpakken van verandering. Dat wil ik graag in deze pilot meegeven aan de studenten. Hoe je via schrijven, of muziek kan leren reflecteren, maar ook hoe je naar je eigen leven kunt kijken en iets kunt veranderen als je dat wilt.” 

Daar gaat deze les dan ook over: gewoontes en omgeving. De studenten krijgen de opdracht om na te denken over hun gewoontes. Allemaal moeten ze er drie bedenken en daarbij kijken naar wat deze gewoonte triggert. De aanwezige studenten gaan direct geconcentreerd aan de slag. “Als ik wakker word, pak ik altijd eerst mijn oortjes, en daarna ga ik tandenpoetsen”, zegt een student. “Ik pak altijd direct mijn telefoon als de les is afgelopen”, zegt een ander. Samen reflecteren ze op hoe dat kan: automatisme, verveling, gewenning.  

Dan vertelt Sam hoe je gewoontes kan veranderen. “Je moet je bewust zijn van de gewoontes en de triggers die je hebt. Dan kun je ze ook veranderen. Het is belangrijk dat je kleine stapjes neemt. Je kunt meer doen in een maand dan je denkt. Hij merkt dat na dit gesprek de groep een beetje is ingekakt. Dus hij roept ze er weer bij met een korte bewegings- en schreeuwoefening. Samen bouncen en schreeuwen ze op de ritmes die Sam aangeeft. De energie komt direct terug in de groep. 

Het is tijd voor de grotere opdracht. Sam vraagt de leerlingen elkaar te interviewen. “Om fijn om te gaan met je omgeving is het belangrijk om te kunnen luisteren en vragen te stellen. Ikzelf was vroeger altijd een koppige guy, die naar niemand wilde luisteren. Maar toen merkte ik dat je eigenlijk heel veel van de ander kunt leren, als je naar diegene luistert en om hulp kunt vragen.” Een van de studenten reageert direct: “dat vind ik leuk!”.  

Enthousiast gaan ze eerst aan de slag met het bedenken van vragen. Sam geeft nog een aantal tips mee. “Houd tijdens het gesprek niet te veel vast aan de bedachte vragen, vooral doorvragen op een antwoord kan je veel brengen. En let erop dat je open vragen stelt. Zo krijg je ook open antwoorden waar je verder mee kunt. Dus bijvoorbeeld vragen ‘hoe gaat het met je?’, in plaats van ; ‘alles goed?’. Daarna gaan de studenten persoonlijke gesprekken met elkaar aan. 

En hoe vinden de studenten het? Achteraf vraagt Sam kort wat ze van de les vonden. “Het was heel interessant. Met het interviewen net hebben we nieuwe dingen van elkaar geleerd.” Een ander vult aan: “Ja, en als iemand anders jou vragen stelt, leer je ook jezelf weer meer openstellen.” Dat zijn ook de lessen die de studenten meenemen uit de hele reeks lessen bij elkaar: “Waar ik het meeste aan gehad heb, is de zelfreflectie en het free writing”, zegt een van de studenten. De anderen knikken. “Ja, de zelfreflectie was heel fijn, en we kunnen het free writing ook makkelijk thuis doen.” 

De docent is tevreden over de studenten: “Ze hebben elke keer super goed mee gedaan. Je ziet dat de openheid sterker is geworden. En dat er echt bijzondere dingen besproken kunnen worden op deze manier.”