Dwalen door het groen, struinen in de bossen en onderweg kunstwerken bewonderen. Hoe werkt die combinatie van kunst en wandelen? Hermelinde van Xanten, adviseur Kunst & Ruimte bij Kunstloc Brabant, vertelt over de Kunstroute Helend Pad in Boekel. Ook wandelen we langs Het Groene Lint, een kunstroute van 24 kilometer die van Eersel naar Eindhoven slingert.
Geschreven door Simone Vos
“Hoe verhoud ik me tot dit kunstwerk? Wat is dit voor een werk? Waarom staat het hier? Wat vertelt het over het landschap? Tijdens het wandelen maak je langzame bewegingen en kun je goed observeren. Even opgetild en wakker geschud worden. Wanneer je een kunstwerk tegenkomt, kun je daar even bij stilstaan. Een kunstwerk reageert op de omgeving waarin het staat of het is daar speciaal geplaatst om op te vallen”, vertelt Hermelinde van Xanten, adviseur Kunst & Ruimte bij Kunstloc Brabant. Zij adviseert geregeld over kunstwerken in de openbare ruimte en natuur.
Kunstwerk huize Padua
Helende kracht
Bij Huize Padua in Boekel is dat zeker van toepassing. Op het landgoed bij Huize Padua (GGZ Oost-Brabant) is de Kunstroute Helend Pad in ontwikkeling. De mentale gezondheidzorg en de helende kracht van de natuur is het centrale thema van de route. Op verschillende punten op de route komt een beeld te staan. Het eerste kunstwerk is geplaatst en staat helemaal achterin het landgoed, vlakbij een grote vijver in het bos.
Aan de Oude Laan, in de bossen, staat het werk ‘Samen Geworteld’ (2024); vijf silhouetten van figuren van drie meter hoog. Het is gemaakt door Jori van Boxtel en Gery Bouw. Het werk van cortenstaal is geplaatst op een verzamelgraf van de resten van 850 mannen die op het landgoed woonden of werkten. Zo heeft het werk een verbinding met het verleden en het heden.
Breed publiek
Hermelinde: “Bij het landgoed van Huize Padua is het idee om het landschap voor een breder publiek toegankelijk te maken. Zo’n Helend Pad is daar een mooie vorm voor. Mensen die daar wandelen, kunnen een link leggen met hun eigen genezingsproces bijvoorbeeld. Een kunstwerk in de natuur plaatsen, is heel precies werk. Het moet echt op de goede plek staan om tot z’n recht te komen. Zo is het een aanvulling op alleen de natuurbeleving en komt de relatie mens-natuur ook naar voren. Geeft de natuur een menselijke dimensie.”
Kunstwerk Noor Kissels
Van dorp naar stad
Dat kunstwerken je anders naar de natuur laten kijken, komt bij Kunstroute Het Groene Lint, die in 24 kilometer van Eersel naar Eindhoven loopt, heel mooi tot z’n recht. Deze route is een land-art kunstwerk, dat door bosrijke en groene omgevingen komt. De naam ‘Het Groene Lint’ verwijst naar de natuurlijke elementen in de vorm van vlechtheggen. De route is door kunstenaar Annet Bult ontworpen.
Vanuit Eersel wandel je al snel langs de eerste kunstwerken, waaronder ‘Van Dorp naar Stad’ (2024) van Noor Kissels. Zij maakte een kunstwerk in de fietstunnel waar je doorheen wandelt richting het buitengebied van Eersel. Je reist in dit werk van het dorp naar de stad en ziet verschillende elementen van Eindhoven al terugkomen in de schilderingen op de tunnel.
Kunstwerk Janus
Opmerkzaam maken
Het Groene Lint slingert langs diverse beken en waterlopen als de Gender, Run en Dommel en voert de wandelaar langzaamaan steeds verder het groen in. Zo staat er vlakbij Steensel het beeld ‘Janus’ (2021) van Sjef Voets. Het beeld is ruim 2,5 meter hoog en laat het thema tweezijdigheid zien. Twee gezichten; een kijkt vooruit, een achteruit. Een opvallend beeld, dat toch past in de omgeving. Precies zo’n werk om eens even goed bij stil te staan en over te denken.
,,De kracht van kunst is ook om de mensen opmerkzaam te maken in de natuur. Op de route Het Groene Lint is er bewust een kunstwerk geplaatst bij de onderdoorgang bij de snelweg bij Eindhoven. Krijn de Koning heeft in 2020 zijn werk geplaatst bij De Hogt: De Groene Passage”, zegt Hermelinde.
“Dit is zo’n plek waar niks groeit, er is voornamelijk beton. Het was ook niet zo’n hele fijne doorgang, dus wilden we hier een meer groene verbinding maken. Krijns werk benadrukt de onderwereld van de natuur onder de snelweg en die scheidt hij van de snelle auto’s bovenlangs.”
Kunstwerk Maarten Baas
Graffiti
Op de werken van Krijn is inmiddels de menselijke hand aangetroffen; graffiti is op verschillende blokken van De Groene Passage gespoten. Ook dat is deel van de mens-natuur relatie.
Het Groene Lint slingert verder richting de High Tech Campus, de Genneper Parken en eindigt met het werk Iets Hogers (2020) van Maarten Baas. Het werk staat bij de ingang van de Paterskerk van DOMUSDELA in Eindhoven. Het is een installatie van zeven aluminium stoelen, een tafel en een lamp. Maar dan op grote hoogte. De lamp brandt ook echt.
“Het verschilt natuurlijk per persoon wat het met je doet, kunst tijdens wandelen. Maar bij mij zet het de verbeeldingskracht aan. Waarom heeft de kunstenaar hiervoor gekozen?”, zegt Hermelinde. “Misschien ziet de gemiddelde wandelaar lang niet alle werken. Het zou al heel mooi zijn als mensen tijdens een wandeling een halve minuut stilstaan bij een kunstwerk en zich even verwonderen”.
Illustratie Jessica Bacuna
Wandelen en kunst in Brabant
In Brabant barst het van de wandelingen waarbij je onderweg kunst tegenkomt of van exposities in de natuur en openbare ruimte.
De Andreas schotel wandelroute (10 kilometer) op Landgoed De Utrecht, is een mooi voorbeeld van hoe je de inspirerende werking van de natuur terugziet in de schilderijen van Andreas Schotel.
Landpark Assisië in Biezenmortel biedt zorg aan mensen met een verstandelijke beperking. Een mooi terrein met een rijke geschiedenis, cultuur en natuur, waar kunst en natuur ook geregeld samen komen.
De h3h biënnale in Oosterhout biedt (dit jaar tot en met 3 augustus) een podium voor hedendaagse kunstenaars en curatoren. Ze draagt daarmee bij aan de bekendheid en het behoud van de Heilige Driehoek.
Langs de Kapellenbaan is de kunst van rust en bezinning te vinden. Deze route loopt door Noordoost-Brabant.
De Lustwarande in park De Oude Warande in Tilburg is een expositie in het Barokke sterrenbos van Tilburg. De jubileumeditie van 2025 gaat vooralsnog niet door.
Illustratie Jessica Bacuna
Landelijk overzicht ontbreekt
Kunst in de openbare ruimte is een zichtbaar en belangrijk deel van ons cultureel erfgoed. Toch ontbreekt in Nederland een landelijk overzicht: we weten niet hoeveel kunstwerken er zijn, wat de cultuurhistorische waarde daarvan is en in welke staat ze verkeren.
Een uitzondering vormt de deelcollectie Nederlandse Wandkunst uit de Wederopbouwperiode in de database van Collectie Nederland. Omdat veel gebouwen uit de wederopbouwperiode worden gesloopt, verdwijnt ook de bijbehorende wandkunst in hoog tempo. Inventarisatie maakt het mogelijk om onderbouwde keuzes te maken voor behoud en herbestemming.
Naast dit overzicht stelde het tijdschrift BK-informatie naar aanleiding van haar 40-jarig bestaan in 2020 een lijst op met 100 Sleutelwerken. Tot 2021 was het mogelijk kunstwerken toe te voegen. Uiteindelijk zijn 399 kunstwerken verzameld. Samen geven de werken een indruk van hoe stijlen, ideologieën en bouwperiodes elkaar in de afgelopen decennia zijn opgevolgd.
Meer weten over wat kunst in de openbare ruimte kan betekenen?
Neem gerust contact met mij op:
