Kunstopdracht Dwalen maar niet Verdwalen bij Huize Padua

Een sterrenbos als metafoor voor een therapeutisch proces

Het sterrenbos op het landgoed Huize Padua is nu niet meer zichtbaar en wordt hersteld. Een sterrenbos is een mooie metafoor voor een therapeutisch proces. Via subtiele ingrepen kun je hier ervaren hoe je de weg (telkens) kwijt kan raken. Op zoek naar jezelf, de strijd en energie die het begin van herstel kost. De route Het Helend pad staat symbool voor de persoonlijke inkeer, zoektocht en worsteling met je kwetsbaarheid die je ervaart in therapie. 

Kunstcommissielid en ex-geestelijke verzorger Henk van de Goor vertelt hierover:

“Het sterrenbos ligt halverwege de weg naar het bos. Mij doet het denken aan een labyrint. Je hebt het Labyrint van Chartres. Om bij het middelpunt te komen moet je het hele pad volgen. Zo werkt het beeld van het labyrint ook in therapie bij een zelfonderzoek. Je moet het (levens)pad helemaal afgaan om je zelf te leren kennen. Het intrigerende van het sterrenbos is het padenpatroon. Je kunt er uren lopen zonder je te hoeven bekommeren of je de weg kwijtraakt. De padenstructuur verwijst steeds weer naar het middelpunt, je kern. Kortom, je kunt er dwalen, zonder te verdwalen. Dit gegeven is ook heel belangrijk in het proces naar herstel waarbij je steeds weer wordt teruggeleid naar je eigen kern. En als je voldoende vertrouwen in jezelf hebt opgebouwd, kun je weer verder. Naar mijn gevoel sluit dit goed aan bij fase 2 van het herstelproces."

De verschillende fases van een herstelproces

Herstellen is iets anders dan genezen. Herstellen is leren omgaan met de beperking. Vaak duurt het jaren voordat je een volgende stap in je herstelproces kunt zetten. 

Fase 1: Overweldigd worden door een kwetsbaarheid

De cliënt is verward en ontredderd vanwege de overweldigende symptomen. Die is vooral bezig met mentaal en lichamelijk overleven. Deze fase wordt gekenmerkt door hopeloosheid, machteloosheid en gevoelens van isolement.

Fase 2: Worstelen met de kwetsbaarheid

De cliënt stelt zich de vraag hoe die met de aandoening kan leven. Die ontwikkelt manieren om actief met de symptomen om te gaan en zichzelf te hervinden. En moet diens vertrouwen zien te herstellen en adequate reacties op de aandoening aanleren. En heeft nog steeds angst om opnieuw overspoeld te worden door de aandoening.

Fase 3: Leven met de kwetsbaarheid

De cliënt ervaart minder angst, omdat het vertrouwen groeit dat met de aandoening valt te leven. De cliënt ontwikkelt een nieuw ‘zelf’ en leert de beperkingen en sterke kanten kennen. Dit herstelt de verbondenheid met naastbetrokkenen.  De cliënt pakt oude rollen op en probeert nieuwe uit. Die voelt nog steeds beperkingen, maar kent manieren om er mee om te gaan.

Fase 4: Leven voorbij de kwetsbaarheid

De aandoening raakt meer op de achtergrond. De cliënt voelt zich verbonden met anderen en kan weer gewenste rollen vervullen. Er is ruimte voor ontwikkeling van talenten en mogelijkheden op diverse terreinen. Ook is er ruimte voor nieuwe betekenissen en doelen in het leven.

De opdrachtomschrijving

• We zochten drie kunstenaars voor het maken van een schetsontwerp voor een kunsttoepassing die bestaat uit 1 werk of verschillende onderdelen verspreid over het sterrenbos. 

De kunsttoepassing geeft: 

• Stof tot nadenken over het therapeutisch proces of zet aan tot nadenken over je plaats in deze wereld, je verleden en je omgeving. Al wandelend door het sterrenbos draagt de kunsttoepassing bij tot bezinning. 
• De fase van “worsteling met de kwetsbaarheid” in het herstelproces is leidend voor de inhoud van de kunsttoepassing. De fases in het herstelproces zijn niet in opgaande lijn opeenvolgend. Je gaat als mens heen en weer tussen hoop en wanhoop, een stapje vooruit kan gevolgd worden door terugval en dit kan meerdere keren heen en weer gaan. Dit geldt ook voor de fase van worsteling met je kwetsbaarheid en het therapeutisch proces. De naasten van de cliënt hebben hier ook mee te maken.
• De kunstenaars werden tijdens de schetsontwerpfase uitgebreid geïnformeerd door verschillende medewerkers en cliënten van GGZ Oost Brabant, de kunstcommissie en specialisten op het gebied van bosherstel. De uitvoering van het winnende schetsontwerp wordt door de kunstenaar uitgevoerd op het landgoed van Huize Padua zelf met of in het bijzijn van bewoners. 
• Er is een hout- en metaalwerkplaats tot de beschikking en er kan met keramiek gewerkt worden. Uiteraard zijn ook meegebrachte media en technieken toegestaan. Het sterrenbos wordt in ere worden hersteld. Landschappelijke ingrepen in het bos, het werken met vrijkomende materialen of het ontwerpen van aanplanting als onderdeel van de kunsttoepassing(en) zijn ook denkbaar.

Procedure en vergoeding

We vroegen kunstenaars die affiniteit hebben met psychische kwetsbaarheid en het therapeutisch proces zich bij ons te melden. De kunsttoepassing moet op het landgoed van Huize Padua uitgevoerd kunnen worden en het betrekken van bewoners of ervaringsdeskundigen in het ontwerpproces heeft de voorkeur. De kunstcommissie staat open voor een diversiteit aan disciplines.

De kunstcommissie selecteerde 3 kunstenaars om een schetsontwerp te maken. Zij werden gezamenlijk ter plaatse verder geïnformeerd over de opdracht en kunnen tijdens het ontwerpproces leden van de commissie individueel benaderen voor vragen.

De schetsontwerpen werden gepresenteerd aan de werkgroep in maart en het winnende ontwerp kreeg opdracht om te komen tot een definitief ontwerp. De specialisten in bosherstel werden ook uitgenodigd om als adviseurs bij de presentatie van de schetsontwerpen aanwezig te zijn.

Als het definitieve ontwerp gepresenteerd en goedgekeurd wordt start de uitvoering tegelijkertijd met de herinrichting van het Sterrenbos. 

Het uitvoeringsbudget is afhankelijk van het definitief ontwerp, de mate waarin de kunsttoepassing geïntegreerd kan worden in het bosherstel en de wijze van uitvoeren op landgoed Huize Padua. Er kan ook gekeken worden of er via fondsen aanvullende financiering te verkrijgen is indien nodig.