Cultuuronderwijs. Het maakt niet uit wie je ernaar vraagt, grote kans dat men het belangrijk vindt. Toch lijkt het nog altijd lastig om cultuuronderwijs ingebed te krijgen in het schoolcurriculum.

Cultuurcoördinatoren op zowel primair als voortgezet onderwijs doen cultuuronderwijs ‘erbij’, naast hun werk als leerkracht of hun hoofdvak. Niet zo gek dus als in drukke tijden cultuur het onderspit delft. Immers, er moet gerekend worden, er zijn taalachterstanden die weggewerkt dienen te worden en toetsen die gehaald moeten worden. En dan schiet cultuuronderwijs er wel eens bij in. De training Cultuurcoördinator voortgezet onderwijs, die Kunstloc Brabant afgelopen jaar als pilot heeft georganiseerd, moet de cultuurcoördinator een handje helpen. Ook in 2022-2023 kunnen docenten weer deelnemen aan de training, aanmelden kan hier. 

Imke Donkers, een van de trainers, legt uit wat de training inhoudt: “Ons doel is cultuurcoördinatoren helpen hun visie op cultuur ingebed te krijgen op hun onderwijsinstelling en hun rol te verstevigen.” Met collega’s Karin van Dijk en Robin Brugman gaf zij inhoudelijk invulling aan de pilot die dit voorjaar plaatsvond in Noord-Brabant en Zuid-Holland.

Training Cultuurcoördinator in Noord-Brabant

De training kwam dus als geroepen, ik kreeg er energie van en durfde te experimenteren met interventies. Inmiddels lopen er tien leerlingen rond die ik tot cultuur- en daltonambassadeurs heb gebombardeerd: de Dwarsdenkers. Nathan Veldhuijsen - docent en cultuurcoördinator

Drie vormen van kwaliteit

Imke, afgestudeerd theaterdocent en onder andere werkzaam als adviseur cultuureducatie vo, legt uit hoe de training is opgebouwd: “We hebben drie vormen van kwaliteit gebruikt als kapstok om naar de rol van cultuurcoördinator te kijken. Als eerste de inhoudelijke kwaliteit: dit gaat over de visie op cultuuronderwijs en de keuzes die cultuurcoördinatoren vervolgens maken uit het cultuuraanbod. Verder werken de deelnemers aan het relationele stuk: het netwerk binnen en buiten de school en niet te vergeten de leerlingen. Met wie wil je het cultuuronderwijs organiseren en wie is daarvoor verantwoordelijk? Ten slotte het operationele stuk: dit gaat over de middelen die je tot je beschikking hebt en hoe je cultuuronderwijs organiseert.” In de training werken de deelnemers aan een persoonlijke ontwikkelwens. Ze ontwikkelen hun visie en krijgen meer inzicht in hoe zij cultuuronderwijs willen aanbieden en hoe zij dat kunnen borgen in hun school. “Het was mooi om te zien dat de training een gezamenlijk maar ook een heel persoonlijk proces was waarin iedere deelnemer andere opbrengsten heeft meegenomen.”

Een visie ontwikkelen

Laetitia Bartelink is ckv-docent op praktijkschool De Poort in Den Haag en deed mee met de training in Zuid-Holland. Vooral het borgen van cultuuronderwijs is voor haar belangrijk. “Over een paar jaar ga ik met pensioen dus ik had kunnen denken dat het mijn tijd wel zal duren maar zo zit ik niet in elkaar”, vertelt ze. “Cultuuronderwijs is op onze school erg belangrijk, maar het is ook erg afhankelijk van de schooldirecteur hoeveel aandacht en geld er is voor cultuur. Ik wil het cultuuronderwijs op onze school borgen en daar bleek de training goed bij te helpen. Ik heb geleerd hoe belangrijk communicatie bijvoorbeeld is. Na al die jaren kwam ik er eigenlijk nu pas achter dat niet alle collega’s weten wat we nou allemaal doen aan cultuuronderwijs. Heel bizar eigenlijk, want ik dacht al die jaren dat het wel duidelijk was”, lacht ze. De training heeft haar ook geholpen om na te denken over een visie. “Ik heb nu een cultuurplan geschreven voor onze school, mét een duidelijke visie. Daar gingen veel gesprekken met mijn ckv-collega’s aan vooraf. Wat willen we eigenlijk en waarom willen we dat? Daar zijn mooie ideeën uit gekomen. Het is eigenlijk Het plan dat ik nooit wilde schrijven geworden”, zegt Laetitia. “Ook weet ik nu hoe je duidelijk maakt dat creatieve vakken doorwerken in andere vakken. Cultuuronderwijs is wellicht wat moeilijker te meten maar heeft wel degelijk invloed op hoe leerlingen probleemoplossend denken. Nou, de visie is af maar zoals Karin (een van de trainers) het zo mooi zei: een visie is slechts een komma, nu komt het echte werk pas. En zo voelt het ook.”

Cultuurambassadeurs

Ook Nathan Veldhuijsen volgde de training. Nathan is docent Nederlands en ckv én cultuurcoördinator op Markenhage, een middelbare dalton- en cultuurprofielschool in Breda. “Wij integreren de daltonprincipes in ons cultuuronderwijs. Cultuur is voor ons essentieel, leerlingen kunnen bijvoorbeeld kiezen voor de atelier- of podiumklassen in de onderbouw. We merkten echter dat de ‘reguliere’ leerling in ons cultuuronderwijs te weinig aan zijn trekken kwam. De training kwam dus als geroepen, ik kreeg er energie van en durfde te experimenteren met interventies. Inmiddels lopen er tien leerlingen rond die ik tot cultuur- en daltonambassadeurs heb gebombardeerd: de Dwarsdenkers. Zij denken mee over het cultuuraanbod en komen met geheel eigen ‘dwarse’ ideeën. Ze krijgen veel vrijheid, zijn redelijk autonoom. Ze bedenken niet alleen projecten, ze voeren ze ook uit. Dat past bij de daltonfilosofie, dus dat kunnen ze wel. In de projecten leggen ze dwarsverbanden tussen kunst- en cultuuruitingen, digitale technieken en maatschappelijke vraagstukken. Zo kunnen we in ons cultuuronderwijs een brug slaan naar de andere schoolvakken.”

Je spreekt met collega’s die allemaal verschillende redenen hebben om de training te doen maar één reden gemeen hebben. We vinden dat cultuuronderwijs onderdeel moet zijn van de basis. Nathan Veldhuijsen - docent en cultuurcoördinator

Feest der herkenning

De training was voor Nathan en Laetitia elke keer weer een feest der herkenning. Nathan: “Je spreekt met collega’s die allemaal verschillende redenen hebben om de training te doen maar één reden gemeen hebben. We vinden dat cultuuronderwijs onderdeel moet zijn van de basis. Rekenen, lezen en creatieve vakken, zo zou het eigenlijk moeten zijn. De sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen is nog te vaak onderbelicht in ons onderwijs.” Ook voor Laetitia waren de intervisiegesprekken tijdens de training een aha-erlebnis. “Ja, zo herkenbaar al die verhalen en problemen waar je als kunstdocent tegenaan loopt. En dan is het goed om eens te kijken hoe collega’s dat oplossen of hoe zij cultuuronderwijs geven. Het viel me ook op dat bij de presentaties alle deelnemers op een heel individuele manier invulling hebben gegeven aan de cursus. We hadden allemaal totaal verschillende eindproducten. Dat dat kon, is wel de kracht van Imke, Robin en Karin.”

Dit artikel is geschreven in opdracht van Kunstgebouw door Ludette el Barkany en verscheen eerder op de website van Kunstgebouw. Kunstgebouw en Kunstloc Brabant hebben de afsluiting van de training Cultuurcoördinator gezamenlijk georganiseerd voor de deelnemers uit Zuid-Holland en Noord-Brabant. 

Meld je aan voor de training Cultuurcoördinator Voortgezet Onderwijs

Heb je interesse of vragen?

Neem contact met mij op. 

voortgezet onderwijs

Meetinstrument Evi nu ook beschikbaar voor voortgezet onderwijs

Het instrument helpt vo-scholen gericht te werken aan steviger cultuuronderwijs.

7 december 2022
Meetinstrument Evi nu ook beschikbaar voor voortgezet onderwijs

Cultuureducatie met Kwaliteit 3 | Impact door samenwerking

Wat is de opbrengst na twee jaar samenwerking op de thema’s professionalisering, curriculumvernieuwing en kansengelijkheid?

17 oktober 2022
Cultuureducatie met Kwaliteit 3 | Impact door samenwerking

Hoe maak je van cultuur een vast onderdeel in het onderwijs?

Een training voor cultuurcoördinatoren biedt houvast.

3 juni 2022
Hoe maak je van cultuur een vast onderdeel in het onderwijs?

Uitkomsten behoefteonderzoek cultuuronderwijs VO

Wat zijn de wensen en waar valt er nog winst te behalen?

15 april 2022
Uitkomsten behoefteonderzoek cultuuronderwijs VO

Eerste stappen gezet naar verandering in het voortgezet onderwijs

Cultuurcoördinatoren werken samen met een collega aan veranderdoelen in het voortgezet onderwijs.

31 januari 2022
Eerste stappen gezet naar verandering in het voortgezet onderwijs

Kansen voor kunst in het onderwijs in onzekere tijden

Door corona staan sectoren op hun kop, dus ook de kunst- en cultuursector. Wat betekent dat voor onderwijs, culturele instellingen en beleidsmakers?

20 december 2021
Kansen voor kunst in het onderwijs in onzekere tijden

De kansen van Cultuureducatie met Kwaliteit voor het voortgezet onderwijs

De nieuwe periode van de CmK-regeling biedt vo-scholen financiële ruimte om hun cultuureducatie naar een hoger plan te tillen.

10 december 2021
De kansen van Cultuureducatie met Kwaliteit voor het voortgezet onderwijs

Blog | Cultuureducatie als zalf op sociale wonden

De term 'sociale pijn' bleef na de lezing van Karim Amghar nazingen in het hoofd van Esther Leenders. Ze ging op onderzoek uit.

9 december 2021
Blog | Cultuureducatie als zalf op sociale wonden

Open Call Collision

Kunstenaars met expertise technologie gezocht die jongeren wijzer willen maken.

16 augustus 2021
Open Call Collision

Call | Kunstvakdocenten gezocht voor ontwerponderzoek STEAM-onderwijs

Nieuwsgierig naar waar kunst en bèta elkaar ontmoeten en versterken? En hoe deze vakken aan elkaar verbonden kunnen worden?

20 juli 2021
Call | Kunstvakdocenten gezocht voor ontwerponderzoek STEAM-onderwijs

Doorkijkjes in het cultureel bewustzijn van leerlingen in het voortgezet onderwijs

Hoe kun je als cultuurprofessional in je cultuureducatie aansluiten op het cultureel bewustzijn van jongeren?

19 juli 2021
Doorkijkjes in het cultureel bewustzijn van leerlingen in het voortgezet onderwijs

Cultuureducatie als interventie binnen het Nationaal Programma Onderwijs

Het belang van cultuureducatie bij het herstel en de ontwikkeling van het onderwijs tijdens en na corona.

26 mei 2021
Cultuureducatie als interventie binnen het Nationaal Programma Onderwijs

Ontmoeten en kennisdelen met lokale intermediairs

Tijdens het NICE overleg informeren we lokale intermediairs over actuele ontwikkelingen rondom cultuureducatie.

6 mei 2021
Ontmoeten en kennisdelen met lokale intermediairs

Meer trainingen cultuureducatie voor Brabants onderwijs

20 inspirerende aanvragen om cultuureducatie in het primair en voortgezet onderwijs te professionaliseren.

29 april 2021
Meer trainingen cultuureducatie voor Brabants onderwijs

Website De Cultuur Loper vernieuwd

De website biedt lokale intermediairs ondersteuning om samen met scholen hun ambitie voor cultuureducatie te realiseren.

3 maart 2021
Website De Cultuur Loper vernieuwd

7,3 miljoen voor Brabantse cultuureducatie

De komende vier jaar komt er 7,3 miljoen beschikbaar voor cultuureducatie in Brabant.

4 februari 2021
7,3 miljoen voor Brabantse cultuureducatie

Unieke Brabantse samenwerking in cultuureducatie

De gezamenlijke aanpak zorgt de komende jaren voor 4,2 miljoen euro voor cultuuronderwijs.

17 november 2020
Unieke Brabantse samenwerking in cultuureducatie

Financiering en professionalisering cultuureducatie

Opheldering over beschikbare middelen en professionalisering cultuureducatie in het onderwijs.

16 november 2020
Financiering en professionalisering cultuureducatie

Hoe draagt cultuureducatie bij aan persoonsvorming?

Persoonsvorming als aanleiding voor betekenisvolle cultuureducatie.

13 november 2020
Hoe draagt cultuureducatie bij aan persoonsvorming?

Hoe de noodgedwongen digitalisering van het cultuuronderwijs ruimte schept voor bezinning

Over digitale ontmoetingen, écht gezien worden en de kracht van het niet weten.

9 november 2020
Hoe de noodgedwongen digitalisering van het cultuuronderwijs ruimte schept voor bezinning

Cultuureducatie voor íedereen. Onbereikbare utopie of haalbare uitdaging?

Over drempels in onze nieuwe werkelijkheid en een constructieve blik op de toekomst van cultuureducatie.

22 oktober 2020
Cultuureducatie voor íedereen. Onbereikbare utopie of haalbare uitdaging?

Gebruik de kracht van film in cultuureducatie

Het Netwerk Filmeducatie heeft een nieuwe visie gepubliceerd, en een doorlopende leerlijn filmeducatie voor primair en voortgezet onderwijs.

29 september 2020
Gebruik de kracht van film in cultuureducatie

Lang leve de vragenstellers

Cultuureducatie is essentieel voor de ontwikkeling van een nieuwsgierige houding bij kinderen en jongeren.

25 augustus 2020
Lang leve de vragenstellers

Brabantse gemeenten investeren fors in cultuureducatie

44 gemeenten nemen deel aan de Cultuureducatie met Kwaliteit 2021-2024. Dat betekent een gezamenlijke investering van 9 ton.

14 juli 2020
Brabantse gemeenten investeren fors in cultuureducatie

Blog | Hedendaagse kunst resoneert nog onvoldoende in het onderwijs

Adviseur Marlijn Gelsing blogt over het doorvertalen van de meerwaarde van de professionele kunstwereld naar het onderwijs.

8 juni 2020
Blog | Hedendaagse kunst resoneert nog onvoldoende in het onderwijs

Blog | Hoe stimuleer je creatief thuisonderwijs?

Hadden we ooit verwacht dat zoveel leerlingen tegelijkertijd vanuit thuis onderwijs krijgen? In een week tijd zijn er nog nooit zoveel nieuwe leraren in ons land gestart. Maar lukt het hen ook om de creativiteit van de kinderen te stimuleren?

19 maart 2020
Blog | Hoe stimuleer je creatief thuisonderwijs?

Scouten van voorstellingen

De komende tijd staan verschillende presentatiedagen van landelijke impresariaten op het programma. Voor scholen en intermediairs hét moment om voorstellingen te scouten die aansluiten bij hun visie op cultuureducatie.

11 november 2019
Scouten van voorstellingen

Terugblik Inspiratiedag voortgezet onderwijs 2019

Het onderwijs is volop in beweging: de roep om vernieuwing klinkt vandaag de dag misschien wel harder dan voorheen. Maar hoe kunnen we nu écht iets veranderen?

4 november 2019
Terugblik Inspiratiedag voortgezet onderwijs 2019

'De Cultuur Loper is geen methode, maar een instrument dat je kunt bespelen’

Hoe krijg je een docent zo ver dat hij verder kijkt dan alleen zijn eigen vak? Deze en andere vragen kwamen aan bod tijdens de De Cultuur Loper-bijeenkomst voor het voortgezet onderwijs.

11 april 2017
'De Cultuur Loper is geen methode, maar een instrument dat je kunt bespelen’