Binnen de cultuursector in Nederland wordt afgelopen jaren steeds vaker gewerkt via ‘Art of Hosting’. Kunstloc Brabant droeg hieraan bij door twee trainingen te organiseren voor mensen uit het cultuureducatieve werkveld, waarin we zo’n zestig professionals uit de sector opleidden in de kunst van het hosten. Maar wat betekent het eigenlijk om te werken volgens Art of Hosting? Welke theorieën en gedachtes liggen aan de basis? En wat kan deze benadering betekenen voor de cultuursector? Op deze pagina delen we kennis, inzichten en ervaringen.
Wat is Art of Hosting?
The Art of Hosting and Harvesting Conversations That Matter (kortweg Art of Hosting) is een manier van samenwerken en leidinggeven die participatie, welzijn en co-creatie ondersteunt. Het richt bijeenkomsten zo in dat betekenisvolle groepsgesprekken ontstaan rond complexe vraagstukken.
Art of Hosting is meer dan een methode: het is een zienswijze waarin participatief leiderschap centraal staat. Er wordt uitgegaan van de collectieve intelligentie van mensen. Door hen bewust uit te nodigen tot dialoog en ruimte te maken voor diverse perspectieven, wordt de kracht van het collectief benut. Iedere deelnemer is uniek en draagt iets waardevols bij.
Deze benadering stimuleert zelforganisatie en leergemeenschappen waarin mensen samen verantwoordelijkheid nemen voor proces en uitkomst. Art of Hosting vertrouwt op co-creatie en biedt praktische vormen om gesprekken te faciliteren, met flexibiliteit voor wat op dat moment nodig is. Zo ontstaat een open sfeer waarin mensen echt luisteren en samen oplossingen vinden – wat bijdraagt aan welzijn, betrokkenheid en duurzame verandering.
Hoe ziet dat er in de praktijk uit?
De Art of Hosting-benadering is voortdurend in ontwikkeling en kent diverse verschijningsvormen. Hoewel er geen vaste formule is, keren bepaalde elementen steeds terug. Kunstloc Brabant organiseerde eerder trainingen in Art of Hosting en nam hier ook actief aan deel.
Mentale modellen en methoden
Art of Hosting is geworteld in een grondhouding en een aantal mentale modellen. Zoals de four fold practice (waarin de vier essentiële aspecten van hosting aan bod komen), het chaordisch pad (op zoek naar de ‘sweet spot’ tussen orde en chaos) en de stapstenen (die je helpen het proces vorm te geven). Ook het breath pattern (verwijzend naar hoe de natuurlijke dynamiek van processen lijkt op de ademhaling) en de niveaus van luisteren vanuit Theory U liggen aan de basis van Art of Hosting.
Deze modellen en theorieën vertalen zich in de praktijk naar allerlei methoden en technieken die ingezet worden om de processen en gesprekken te faciliteren. Er wordt altijd gewerkt met een check in, gericht op (bewust) aanwezig zijn en mogen ‘landen’, en een check out; een reflectie op wat je meeneemt of hoe je vertrekt uit het proces. Deze worden gedaan in een cirkel. De cirkelvorm uitnodigt tot gelijkwaardigheid en verbinding omdat er geen hiërarchie in zit en iedereen elkaar kan zien. Enkele andere voorbeelden van veelgebruikte methoden of werkvormen zijn:
World Café – Een gestructureerde dialoogvorm waarbij deelnemers in kleine groepen aan tafels rouleren en samen betekenisvolle gesprekken voeren rond een centrale vraag.
Open Space Technology – Een proces van zelforganisatie waarbij deelnemers zelf een vraag of onderwerp aandragen binnen een bepaald thema, en vervolgens vrij kiezen aan welk gesprek zij willen deelnemen
Design for Wiser Action – Een (begeleid) ontwerpgesprek waarin een casusinbrenger met hulp van anderen verder invulling geeft aan een actiegericht projectplan.
Story Triad – Een vorm van waarderend onderzoek waarin men in drietallen persoonlijke verhalen deelt rond een centrale vraag, om zo collectieve wijsheid en betekenis te ontdekken.
De genoemde werkvormen zijn slechts voorbeelden van wat ingezet kan worden. Ze zijn geworteld in de eerder besproken mentale modellen; zonder aandacht voor de bijbehorende grondhouding blijft de impact vaak beperkt. Om de werkwijzen echt te begrijpen en voelen, is oefening en ervaring essentieel.
Keuzes in het ontwerpen van een proces
Maar wanneer kies je nu welke methode of werkvorm? Daar is geen eenduidig antwoord op. Het begint met het bepalen van je intentie: formuleer samen met de kernspelers een heldere bedoeling en het onderliggende vraagstuk. Bedenk vervolgens wie je wilt uitnodigen – met oog voor diverse perspectieven – en hoe je dat op een warme, betekenisvolle manier doet.
Ontwerp vervolgens het proces vanuit de gewenste oogst: wat wil je dat de sessie oplevert? Het vastleggen van deze waardevolle inzichten, leerpunten of resultaten wordt ook wel ‘oogsten’ (harvesting) genoemd. Deze gewenste inzichten of resultaten – tastbaar of niet-tastbaar, individueel of collectief (zie kwadrant) – vormen de basis voor het procesontwerp en de keuze van passende methoden.
Kwadrant gemaakt door Chris Corrigan, Harvest Moon Consultants
Wanneer wel en wanneer niet?
Niet in alle situaties is het even waardevol om vanuit deze vorm van co-creatie te werken. In eenvoudige en voorspelbare situaties, waar causale verbanden helder zijn, is Art of Hosting overbodig. Ook als de context juist chaotisch is en er direct ingegrepen moet worden om orde te creëren, is weinig ruimte voor de trage, reflectieve kwaliteit die Art of Hosting kenmerkt. In ingewikkelde domeinen, waar vanuit expertise en analyse gewerkt wordt, kan het ondersteunend werken om de betrokkenheid te verhogen, maar is dit niet de kern van het proces.
Art of Hosting is vooral krachtig in complexe situaties waarin oorzaak en gevolg niet direct zichtbaar zijn en antwoorden niet vooraf vaststaan. Juist daar kan dialoog en co-creatie tot collectieve intelligentie en nieuwe inzichten leiden.
Onze ervaring: Wat kan het opleveren?
Door het volgen van de training, het zelf ervaren van methoden (als deelnemer) én het toepassen van Art of Hosting in de praktijk (als host) hebben we zelf kunnen ervaren wat deze benadering kan opleveren.
Eigenaarschap en zelforganisatie
We zagen dat de manier waarop de gesprekken worden begeleid en de uitkomsten worden gedeeld, ervoor zorgt dat deelnemers zich serieus genomen, gezien, erkend en gewaardeerd voelen. Ieders inbreng is even waardevol, wat leidt tot een gedeeld gevoel van verantwoordelijkheid en eigenaarschap voor het gezamenlijke doel. Dit versterkt de energie en daadkracht binnen de groep, en vergroot tegelijkertijd de betrokkenheid bij het onderwerp. Hierdoor ontstaat er ruimte voor zelforganisatie: deelnemers nemen spontaan initiatief, stemmen onderling af en dragen actief bij aan het proces.
Doelgerichtheid en voldoening
De werkwijze, met een overkoepelende calling question en een zorgvuldig opgebouwde structuur met werkvormen die stap voor stap toewerken naar de gewenste oogst, zorgt voor een sterke doelgerichtheid. Deze helderheid in opzet en richting wordt door deelnemers gevoeld: het maakt dat de energie gerichter wordt ingezet en het proces meer voldoening geeft.
Diversiteit en collectieve wijsheid
We zien dat Art of Hosting helpt om effectief gebruik te maken van diversiteit en diverse perspectieven, omdat het ruimte geeft aan alle stemmen en deze allen als even waardevol beschouwt. Hierdoor worden ook de geluiden gehoord die anders gemakkelijk ondergesneeuwd raken, bijvoorbeeld van mensen die van nature wat stiller of introverter zijn. Tegelijkertijd blijft het, zelfs binnen deze benadering, belangrijk om hier alert op te blijven.
Naast dat mensen zich erkend voelen, zorgen de verschillende perspectieven samen voor een rijker en breder beeld. Dit vergroot de collectieve wijsheid en versterkt de kwaliteit van het gezamenlijke denken.
Veiligheid en vertrouwen
Dankzij het zorgvuldig ontworpen proces – met voldoende tijd om iedereen in de cirkel welkom te heten, een gezamenlijke check-in en oprechte aandacht voor elke bijdrage – zagen we een sfeer van veiligheid en vertrouwen binnen de groep ontstaan. Dit nodigt deelnemers uit om zich open te stellen en persoonlijke verhalen en ervaringen te delen. Daardoor groeit de onderlinge verbondenheid en ontstaat er meer persoonlijke betrokkenheid; men ondersteunt elkaar en draagt actief bij aan het welzijn van de groep.
Verdieping
Een hoge mate van vertrouwen binnen de groep draagt niet alleen bij aan het welzijn, maar maakt ook de weg vrij voor het (durven) voeren van moeilijke of ongemakkelijke gesprekken. Door hier bewust tijd voor te nemen en het ongemak niet uit de weg te gaan, maar juist te doorleven, ontstaat er ruimte voor verdieping. Dit maakt de groep sterker én leidt tot betekenisvollere resultaten.
Tips vanuit de praktijk
Vanuit onze eigen praktijkervaring met Art of Hosting, zowel in de training, provinciaal als regionaal, hebben we inmiddels waardevolle inzichten opgedaan. Graag delen we een aantal tips en aandachtspunten:
De juiste calling question Zorg dat je een actuele, relevante en heldere calling question. Als deze geen heldere focus heeft en te veel vragen oproept, ontstaat er frustratie. Stem daarnaast de calling question, gewenste opbrengst en gekozen werkvormen goed op elkaar af, zodat deelnemers het gevoel hebben dat ze gezamenlijk ergens naartoe werken.
Ontwerpen vanuit de oogst Hoe graag je ook eens ‘die leuke werkvorm’ wilt uitproberen, begin altijd met het bepalen van de gewenste opbrengst en kies vervolgens de werkvorm(en) die daar het beste bij passen. Door bewust te ontwerpen vanuit het beoogde resultaat werk je doelgerichter, wat niet alleen meer voldoening geeft, maar ook de kwaliteit van het eindresultaat ten goede komt.
Verschillende soorten oogst De opbrengst – of oogst – kan zowel tastbaar als niet-tastbaar zijn, en zowel collectief als individueel. Denk bewust na over welke opbrengsten je voor ogen hebt op deze verschillende niveaus, en hoe je dit kunt bereiken.
Schoonheid van de ruimte Het oog wil ook wat. Het aantrekkelijk en passend inrichten of aankleden van de ruimte werkt stimulerend en draagt bij aan het proces. Denk hierbij ook aan hoe je visueel aantrekkelijk kunt ‘oogsten’.
Neem de tijd Onze ervaring leert dat het goed en zorgvuldig neerzetten en voorbereiden van het proces veel tijd kost – niet alleen tijdens de uitvoering met deelnemers, maar juist ook in de ontwerpfase. Gun jezelf (en je toekomstige deelnemers) deze tijd; het betaalt zich uiteindelijk uit in de kwaliteit van het (groeps)proces en de resultaten!
Balans tussen chaos en orde Als je op zoek bent naar verandering, is een bepaalde mate van chaos in het proces essentieel om tot nieuwe inzichten te komen. Te veel ‘orde’ en structuur zorgt niet voor het komen tot de kern. Vraag jezelf steeds af: Welke minimale structuur is nodig om richting te geven en creativiteit toe te laten?
Metaforen Metaforen kunnen helpen om groepsprocessen en ideeën begrijpelijker en toegankelijker te maken. Ze maken het onzichtbare zichtbaar en spreken zowel het verstand als het gevoel aan. Bovendien bieden ze ruimte voor eigen interpretatie wat stimulerend kan werken in het denkproces.
Wat kan Art of Hosting betekenen voor onze sector?
We merkten het al tijdens de trainingen en horen het vaker terug in ons Brabantse werkveld: Er is een sterke synergie tussen Art of Hosting en de wereld van kunst en cultuur. De denk- en werkwijze binnen Art of Hosting sluit naadloos aan bij de creatieve en kunstzinnige mindset. Bovendien biedt Art of Hosting waardevolle handvatten voor een aantal belangrijke uitdagingen waar de sector momenteel mee te maken heeft.
Kunst gaat over creativiteit, verbeelding en betekenisgeving; fenomenen die moeilijk grijpbaar zijn. Art of Hosting biedt een structuur die hier ruimte voor maakt in gesprekken. Het leert ons om te dansen in het spanningsveld tussen orde en chaos; daar waar creativiteit ontstaat.
Bovendien spelen bij Art of Hosting – net als in de kunsten – rituelen vorm, flow en esthetiek een rol. Veel kunstenaars en makers herkennen zich intuïtief in de aanpak: het is geen bureaucratisch model, maar een levende praktijk, waarin intuïtie, lichaam, hoofd en hart samenkomen.
De cultuursector staat voor een aantal complexe uitdagingen waar geen simpele antwoorden op bestaan, zoals krimpende subsidies, digitalisering en diversiteitsvraagstukken. Art of Hosting helpt ons om in die complexiteit te werken door er op een lerende en open manier in te navigeren.
In onze sector is het essentieel om scherp te hebben wat je doel is en waarom je bestaat. Art of Hosting biedt waardevolle handvatten om hierover betekenisvolle gesprekken te voeren – over missie, waarden en hoe je deze concreet kunt vertalen naar de praktijk.
Door de manier van werken in de kunsten – vaak projectmatig, tijdelijk en multidisciplinair – is co-creatie een must. Om co-creatie echt tot bloei te laten komen zijn vertrouwen, gelijkwaardigheid en goed gefaciliteerde gesprekken essentieel. Precies daarin kan Art of Hosting ons helpen.
Buiten Brabant
Ook buiten Brabant is de cultuursector bezig met Art of Hosting. Als een van de eerste partijen organiseerde Plein C i.s.m. het LKCA een training. In het noorden van het land is K&C erg actief; regelmatig organiseren zij trainingen Art of Hosting in Groningen en Drenthe. Ook in Utrecht gaat men aan de slag met Art of Hosting: Kunst Centraal en Filmhub Midden hebben de handen ineengeslagen om daar eind 2025 een training te organiseren.
Ervaringen van anderen: Wat heeft Art of Hosting jou gebracht?
Verschillende intermediairs en andere cultuurprofessionals hebben na het volgen van de training al geëxperimenteerd met het inzetten van Art of Hosting in hun werkpraktijk. Wat zijn hun ervaringen?
Foto: Masha Meegdes
Claudia de Groen - intermediair Gemeente Steenbergen:
"Bij ons speelde de vraag welke rol verenigingen kunnen hebben in het creëren van meer verbinding in de samenleving. Hoewel hierover al was uitgewisseld met de verenigingen zelf, merkte ik dat we vastliepen binnen onze eigen ‘bubbel’. Daarom heb ik mensen van buiten deze bubbel – zoals een rouwtherapeut, een kunstenaar en een wijkverpleegkundige – uitgenodigd en hen bevraagd over hoe het anders kan.
Samen met mijn co-host heb ik werkvormen uit Art of Hosting ingezet om openheid te creëren. Daardoor kwamen de diverse expertises en interesses mooi samen en konden we echt gebruikmaken van de collectieve wijsheid van deze diverse groep.
Ik heb ervaren dat je vooral in de voorbereiding kunt sturen: wie nodig je uit, welke werkvormen kies je? Als je dat met intentie doet, ontstaat er tijdens de bijeenkomst ruimte voor het toeval. Mijn co-host en ik vulden elkaar goed aan. Zo twijfelde ik of een ‘check-in’ niet te zweverig was voor de doelgroep, maar zij overtuigde me van het belang – en het werkte heel goed!
Wat me het meest verraste, was hoe snel mensen die elkaar niet kenden een connectie vormden: al tijdens de eerste bijeenkomst ontstonden spontane samenwerkingen, terwijl dat niet eens het belangrijkste doel was!"
Cursisten aan de slag in de ICC-cursus - Foto: Mirte Oostrom
Maaike van den Brule - ICC-trainer:
“Na de Art of Hosting training wist ik meteen: dit is hoe je mensen activeert en eigenaarschap geeft over hun leerproces. Ik geef al jaren ICC-cursussen en vroeg me af: wat als ik dit gedachtegoed daarop toepas?
Intermediair Mirte - die de cursus organiseerde en ook bekend is met Art of Hosting - was direct enthousiast en wilde graag als co-trainer aan de slag. Samen hebben we het proces vormgegeven: werken in een kring, alles analoog, de omgeving gebruiken, de vloer, je lijf… Het heeft iets speels. Dat geeft een heel andere flow dan een powerpoint.
Als trainer word je weer bewuster van je keuzes in voorbereiding en structuur. Starten met een check-in, eindigen met een check-out – zo maak je de cirkel rond. Je merkt het aan de groep: zij voelen dat het met aandacht is ontworpen, en die aandacht krijg je dan ook terug. Jij creëert omstandigheden maar zij gaan vervolgens zélf op zoek. Verantwoordelijkheid nemen voor het eigen leerproces ging veel vanzelfsprekender.
Vooraf vond ik het spannend: ligt deze aanpak misschien buiten hun comfortzone? Maar vanaf het begin ging iedereen mee. We waren echt sámen aan het leren en dat zorgde ook voor een sterke groepsbinding.”
Deze pagina wordt aangevuld. Binnenkort lees je hier nog meer ervaringsverhalen van mensen die Art of Hosting hebben ingezet in het werkveld van kunst & cultuur.
Meer lezen over Art of Hosting
Via de links hieronder kun je je verder verdiepen in Art of Hosting.
Meer weten?
Wil je meer weten over Art of Hosting? Neem contact met ons op.
