Hoe laten we wereldoriëntatie, burgerschap en cultuuronderwijs op een geïntegreerde en doelgerichte manier samenkomen in het curriculum? Met die vraag gingen leerkrachten Valèry Bolscher en Joyce Arts (basisschool de Regenboog in Cuijk) en Aniek van de Weijer (basisschool De Zonnewijzer in Westerbeek) met intermediair Zorynda Janssen afgelopen tijd aan de slag. Het resultaat: een praktisch handboek met tips en activiteiten bij de thema’s van wereldorientatie en burgerschap, gekoppeld aan cultuureducatie. De leerkrachten en Zorynda delen hun proces en de integratie van deze uitgewerkte thema’s op school.
Tekst: Simone Vos
Kunst en cultuur steviger neerzetten
Het idee om burgerschap, wereldoriëntatie en cultuureducatie te verweven met elkaar, ontstond zo’n twee jaar geleden, toen Valèry Bolscher, leerkracht groep 1/2, en Aniek van de Weijer, leerkracht groep 1 t/m 4, allebei de icc-cursus in het Land van Cuijk volgden. “Ik wilde meer concreet weten hoe ik cultuureducatie in het curriculum kon inzetten. Een doorgaande lijn van groep 1 tot en met 8 had ik voor ogen”, vertelt Valèry.
Voor Aniek was de cursus ook vooral een handvat om meer structuur in cultuureducatie te krijgen op haar school. “Daarbij werd vorig jaar augustus burgerschap verplicht in het curriculum, dus dat wilden we ook op een goede manier integreren in de lessen. De link tussen cultuur en burgerschap zagen we wel voor ons”, vertelt ze.
Samenwerking tussen scholen met dezelfde vragen
Zorynda verzorgde met Organiseermeer die icc-cursus vanuit haar rol als intermediair en zag dat beide leerkrachten min of meer dezelfde vragen hadden. “Ik dacht al snel: ‘Misschien moeten we met z’n drieën samen zitten’. Valèry en Aniek werken met dezelfde methode voor de kleuters (Kleuterflits) en voor WO (Blink). Die methodes zijn beide opgebouwd uit verschillende thema’s, dus daar was genoeg ruimte om de combinatie te maken tussen wo, burgerschap en cultuureducatie”, vertelt ze.
“In de zaakvakken oriënteer je je op jezelf en de wereld om je heen en dat sluit mooi aan op burgerschap en cultuureducatie. In Kleuterflits zitten alle kerndoelen van burgerschap al verweven. Zo zagen we een logische link en zijn we aan de gang gegaan.”
In het schooljaar 2023/2024 begonnen Valèry, Aniek en Zorynda (en collega’s) met de ontwikkeling van het pilotprogramma. De thema’s van WO-methode Blink vormden de inhoudelijke kapstok, waaraan ze (stichting-brede) burgerschapsdoelen en culturele werkvormen koppelden.
“We hebben eerst gekeken hoe het jaar gestructureerd is, op basis van de thema’s die in de methode aan bod komen. Blink heeft een A en B-versie, we hebben eerst de vijf thema’s van de B-versie uitgewerkt. De burgerschapsdoelen die daarop aansluiten, hebben we daaraan gekoppeld. Daarna is gekeken welke culturele activiteiten, in de klas of als uitstapje, daarbij passen”, vertelt Aniek. “Daarbij keken we ook naar verschillende disciplines en wat er bij de populatie van de school past. Sommige kinderen gaan al met hun ouders naar het museum, maar sommige ook niet.”
Creatieve cultuurprofessionals betrekken bij de invulling
Zorynda: “Zo hebben we samen een aanzet in grove lijnen gemaakt voor alle klassen. Bij de kleuters aansluitend op Kleuterflits, bij de andere klassen op Blink. Vervolgens heb ik met een team van creatief experts gekeken wat er op qua cultuureducatie goed past bij de thema’s en kerndoelen. Afhankelijk van het budget dat de scholen hebben, hebben wij concrete tips en activiteiten bedacht. Dat resulteerde uiteindelijk in een heel praktisch en kleurrijk handboek voor elke bouw, waarin de thema’s, kerndoelen en de activiteiten zijn uitgewerkt. Dat hebben we voorgelegd aan Valèry en Aniek en zij zijn het gaan uitproberen en ervaren in de klassen en met collega’s.”
Aniek vertelt: “Het is met dit boek heel makkelijk om zelf te kijken wat past bij de thema’s in het jaar. En wat bij je eigen klas past. Wat leeft er op dat moment? Als je bijvoorbeeld net een bibliotheekbezoek in hebt gepland, dan zorg je voor aanbod vanuit een andere cultuurdiscipline.”
“In het boek staat duidelijk vermeld welk burgerschapsdoel bij welke activiteit hoort, zo kunnen leerkrachten zelf beslissen wat ze doen en weten ze toch dat ze aan het doel werken”, zegt Zorynda.
Laagdrempelige activiteiten
Valèry deelt: “We hoorden terug van collega’s dat het fijn is dat ze een tastbaar document hebben waar veel laagdrempelige tips en activiteiten instaan. Het hoeft niet altijd een museumbezoek te zijn, maar het zijn vooral activiteiten die simpel te realiseren zijn. Of uitjes die niet veel kosten. Zoals een ‘droomwijk maken’ in de zandtafel voor de kleuters of ‘contact leggen met een school in een ander land’ voor groep 5/6. Daarmee ontzorg je leerkracht in plaats van dat je ze extra werk geeft. De inspectie heeft het handboek ook gezien en zij hebben het positief beoordeeld, dus dat was heel fijn om te horen.”
“We zijn heel trots op deze samenwerking, hebben echt handvatten gekregen om mee verder te werken in de klas. Het zijn veel opdrachten die je dezelfde dag nog in de klas kunt doen”, vertelt ze verder. “Omdat dit handboek zo geslaagd is, zijn we dit jaar begonnen met het uitwerken van de A-thema’s van Blink met Zorynda. Het is fijn om zo’n onderlegger de hebben bij de thema’s.”
Onderlinge verschillen tussen scholen
Die uitwerking van het tweede deel van de thema’s, doen de scholen ieder afzonderlijk. “De populaties zijn wel heel verschillend en we willen meer aansluiten op de leerlingen. Onze school is relatief klein, ligt in een dorp en de populatie is veelal Nederlands’’ vertelt Aniek.
Op de Regenboog zit een meer multiculturele populatie, met NT2-onderwijs. Ook zijn er drie Leonardo-groepen voor hoogbegaafde kinderen. “Daarom hebben we nu per school aan een nieuw handboek gewerkt”, vertelt ze.
Sinds dit jaar werkt Joyce Arts, leerkracht groep 5, met Valèry mee aan dit project. “Met Zorynda samen hebben we meer gekeken naar wat past bij de leerlingen van onze school. We hebben een klein budget, maar willen dat wel goed inzetten. Dus daar mag meer aandacht naartoe. Daarnaast kunnen we uitjes bundelen, met meerdere groepen tegelijk gaan, dat scheelt in de kosten”, vertelt Joyce.
Collega's betrekken
“Ook bespreken we dit project regelmatig met collega’s in de vergaderingen. We hebben nu bijvoorbeeld besloten dat we dit jaar iedereen vragen bij te houden hoeveel geld ze uitgeven aan culturele activiteiten. Zo zien we waar de behoeftes liggen en waar het budget heen gaat. Dat idee kwam juist vanuit onze collega’s.”
Zorynda deelt: “Een van de mooiste opbrengsten van dit proces is dat dit echt next level co-creatie is. We hebben samen nagedacht over welk onderwijs en welke inhoud erin moet zitten en vanuit Organiseermeer hebben we de link met cultuureducatie gelegd. Dit is echt een samenwerking met een heel concreet plan. Zo mooi om te zien dat werkt. We blijven dit traject door ontwikkelen en volgen, maar het staat echt al.”
De Regenboog (Cuijk) en De Zonnewijzer (Westerbeek) in het Land van Cuijk ontwikkelden samen met Organiseermeer een samenhangend programma op kerndoelenniveau. Dit programma wordt in de komende jaren verder uitgewerkt en verdiept binnen het kader van CmK4 (Cultuureducatie met Kwaliteit). Beide scholen zijn onderdeel van het CmK4-traject in Land van Cuijk. De samenwerking met Blink en Organiseermeer vormt de basis van het programma.
